---

Saaknommer: 53/87 WHN

BENJAMIN ROSSOUW
Eerste Appellant

DIRK ROSSOUW
Tweede Appellant

en

DIE STAAT
Respondent

JOUBERT AR
IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

APPèLAFDELING

Insake die appèl van
BENJAMIN ROSSOUW Eeste Appellant

DIRK ROSSOUW Tweede Appellant

en

DIE STAAT Respondent

CORAM: JOUBERT, GROSSKOPF et JACOBS ARR

Verhoor: 2 November 1987

Gelewer: 17 November 1987

UITSPRAAK

JOUBERT AR:

/Die

2
Die twee appellante is in die Kalahari Rondgaande Plaaslike Afdeling te Vryburg deur VAN RHYN R P en twee assessore skuldig bévind op twee aanklagte. Aanklag 1 is dat hulle op Vrydag 30 Mei 1986 by die woonhuis van Carel Gotlieb van Rooyen ( die _"oorledene") op 'n hoewe in die distrik Vryburg ingebreek het en sekere goedere gesteel het. Hiervoor is hulle 7 jaar gevangenisstraf opgelê Aanklag 2 is dat hulle op dieselfde datum en plek die oorledene in sy woonhuis vermoor het. Deurdat hulle skuldig bevind is aan moord sonder versagtende omstandighede is hulle die verpligte doodvonnisse opgelê. Met verlof van die hof a quo kom hulle tans in hoer beroep na hierdie

Hof teen hulle doodvonnisse alleen, d.w.s. teen die

/bevinding
3
bevinding dat daar nie versagtende omstandighede teenwoordig was nie.

Die oorledene, 'n skraalgeboude witman van 79 jarige ouderdom, het alleeen in sy woonhuis gewoon. Die betrokke Vrydagmiddag het die twee appellante, twee jong kleurlingmans, die huis van Martha Links op die hoewe van die oorledene besoek. Appellant no 1 het voorheen vir 'n kort tydperk vir die oorledene gewerk. Hy was bewus daarvan dat die oorledene alleen gewoon het. By Martha het hy verneem dat die porledene daardie middag nie tuis was nie. Hy het ook

probeer om by haar uit te vind of die oorledene geld in

/sy
4
sy woonhuis het. Hieroor kon sy hom geen inligting

verstrek nie omdat sy nooit verder in die woonhuis as die

kombuis gekom het nie. Nadat die appellante haar

verlaat het deur na die woonhuis van die oorledene te

stap, het sy onsuksesvol probeer om die oorledene te

waarsku van die appellante se teenwoordigheid terwyl hy

op pad na sy woonhuis gery het. Sy het na die naburige

hoewe van mev Kriel gegaan. Die nodige stappe is toe

gedoen om die polisie te ontbied. Martha is saam met

konstabel de Klerk na die oorledene se woonhuis. Konsta=

bel de Klerk het gevind dat die deure gesluit was en die

vensters toe was. Hy het die beskadigde kombuisvenster

/opgemerk...
5
opgemerk, dit oopgemaak en toegang tot die woonhuis

verkry. In 'n gang het hy die lyk van die oorledene

aangetref. By die stoor is tasse bevattende gesteelde

goedere van die oorledene deur die polisie gevind

Appellant no 1 is daardie aand op 'n naburige hoewe ge=

arresteer terwyl appellant no 2 gedurende die vroeë ure

van die volgende oggend gearresteer is.

Volgens die aanvaarde getuienis van die twee

appellante het hulle vanaf Martha se huis na die oorledene

se woonhuis gestap. Op die werf is hulle na die stoor

waar hulle twee wapens uitgesoek het. Appellant no 1 het

'n plat ysterstaaf (Bewysstuk 1) 77,5 cm lank met 'n massa

/van...

6

van 1,158 kg geneem terwyl appellant no 2 'n yster koevoet

(Bewysstuk 2) met 'n lengte van 108 cm en 'n massa van

4,820 kg gekry het. Foto 16 van Bewysstuk C toon hier=

die twee gevaarlike wapens wat later deur die polisie op

die werf gevind is. Hierdie twee gevaarlike wapens

was nie nodig om toegang tot die woonhuis te verkry nie.

Slegs 'n klein gaatjie is in die ruit van die kombuis=

venster gemaak om die knip by te kom ten einde die kombuis=

venster oop te maak om toegang tot die woonhuis te verkry

Tereg het die verhoorhof bevind dat die appellante hulle

met hierdie twee gevaarlike wapens bewapen het vir die

geval dat hulle dalk in die woonhuis betrap sou word

/Volgens...

7

Volgens die aanvaarbare getuienis van die

appellante was hulle nog in die woonhuis toe die oorledene

binnekom. In die gang het appellant no 2 die oorledene

met die koevoet 'n hou hoog teen sy agterkop geslaan.

Onmiddellik daarna terwyl die oorledene vooroorgebuk was,

het appel lant no 1 hom met die plat yster staaf 'n skuins=

hou teen sy agterkop toegedien.

Volgens die getuienis van die distriksgeneesheer

dr Coetzee wat 'n nadoodse ondersoek op die oorledene se

liggaam gedoen het, is die oorsaak van dood die twee

ingedrewe skedelfrakture op die agterkop wat die skedel

vergruis het. Elkeen van hulle kon op sigself die

dood veroorsaak het. Hulle moes deur 'n hoë mate

/van...
8
van geweld toegedien gewees het. Hierbenewens het die

lyk ook verskeie stompbeserings gehad wat by hom die

indruk gewek het dat die oorledene in 'n geveg betrokke

was.

Die oorledene is op 'n wrede en gewelddadige

wyse in sy woning vermoor. Appellant no 1 het onder

kruisondervraging erken dat hy en appellant no 2 die

oorledene maklik fisies kon oorweldig het sonder om van

wapens gebruik te maak.

Die bewyslas rus op die appellante om die aan=

wesigheid van versagtende omstandighede op 'n oorwig van

waarskynlikhede aan te toon. Nadat die appellante

/op....

9
op die meriete skuldig bevind is aan moord het die verdediging geen getuienís gelei om versagtende om= standighede aan te toon nie. Vir 'n feitebasis vir versagtende omstandighede was die hof a quo derhalwe aangewys om te let op die aanvaarde en aanvaarbare getuienis as geheel. Die bevoegdheid van hierdie Hof om 'n verhoorhof se bevinding dat daar nie versagtende omstandighede is nie te wysig, is streng beperk tot gevalle waar die verhoorhof 'n mistasting of ander on= reëlmatigheid begaan het of waar die verhoorhof se bevinding in die lig van al die getuienis beoordeel van so 'n aard is dat dit nie redelikerwyse daartoe kon gekom

het nie.

/Beide

10

Beide appellante het nooit skoolgegaan nie

Hulle is ongeletterd. Nadat dr Coetzee hulle ondersoek

het, het hy appellant no 1 se ouderdom in die omgewing

van 18 tot 21 jaar geskat. Volgens hom was die

appellante menslik gesproke dieselfde ouderdom. Die

a quo het aanvaar dat hulle tydens die pleeg van

die moord tussen 19 en 20 jaar oud kon gewees het.

Hierdie bevinding is nie in hierdie Hof aangeveg nie.

Daar is wel betoog namens die appellante dat die hof a quo

fouteer het deur nie hul jeugdigheid as 'n versagtende

omstandigheid in ag te neem nie. In hierdie verband

is dit ter sake om op die volgende woorde van RUMPFF H R

/in...

11

in S v Mapatsi 1976(4) SA 721 (A) op bl 724 C-D te let: "Moord is altyd 'n bose daad en wanneer oorweeg word of die jeugdigheid van 'n beskudigde nie as versagting kan dien nie, moet nie alleen die aard van die daad oorweeg word nie, maar ook die motief waarmee die daad gepleeg word, die persoonlikheid van die beskuldigde en ander relevante faktore wat in 'n besondere geval mag te voorskyn tree, om vas te stel of die daad gepleeg is uit inherente boosheid van die beskuldigde." Ek het reeds gewys op die wrede en grusame wyse asook die om= standighede waaronder die oorledene vermoor is. Hul motief was klaarblyklik materiële gewin soos blyk uit

die gesteelde buit wat hulle in die tasse gelaat het op

/die

12

die toneel van die misdaad. Hulle het waarskynlik

die polisie hoor nader. Daarby kom die feit dat die

oorledene appellant no 1 geken het en dat appellant no 1

waarskynlik die oorledene wou uitskakel om latere uit=

wysing te voorkom. Appellant no 1 het as ongeskoolde

arbeider loswerkies verrig terwyl appellant no 2 by

'n fabriek gewerk het. Volgens hul leefwyse kon hulle

nie as kinders of onvolwassenes beskou word nie. Na

my mening het die hof a quo derhalwe geensins fouteer

om nie hul jeugdigheid as 'n versagtende omstandigheid

in die onderhawige geval te beskou nie. Hulle het

klaarblyklik uit inherente boosheid die oorledene in

/sy....

13

sy eie woning vermoor sonder dat dit nodig was om van gevaarlike wapens teen hom gebruik te maak waar hy ongewapend was (behalwe vir 'n wandelstok) en maklik fisies oorweldig kon gewees het.
Dit is verder namens die appellante in hierdie Hof betoog dat die hof a quo fouteer het deur te bevind dat die appellante dolus directus as opsetvorm gehad het. Daar is betoog dat die bevinding dolus eventualis moes gewees het. Na my oordeel is daar geen meriete in hierdie betoog nie. As gelet word op die gevaarlike aard van die wapens wat die appellante gebruik het, die plek op die liggaam van die oorledene waar die twee nood=

lottige houe met groot geweld toegedien is (volgens die

/mediese

14

mediese getuienis) en die feit dat die appellante

nie hierdie wapens benodig het om toegang tot die woon=

huis te verkry nie dan het die verhoorhof tereg bo

redelike twyfel bevind dat die appellante dolus directus

as opsetvorm gehad het. Maar ongeag of die opsetvorm

dolus directus of dolus eventualis was, is daar geen

ander faktore wat in samehang daarmee as versagtende

omstandighede beskou kon word nie. Die appellante

se aanspraak van oormatige gebruik van dagga en drank

die betrokke dag is tereg deur die hof a quo verwerp

in die lig van hul eie getuienis waarvolgens hulle

in staat was om te besef en te onthou wat gebeur het

/Dit...

15

Dit kon nie as 'n versagtende omstandigheid bevind word

dat die appellante deur drank en dagga beïnvloed is nie

Na oorweging van al die aanvaarbare ge=

tuienis as 'n geheel kan dit na my mening nie gesê word

dat die hof a quo verkeerdelik tot die gevolgtrekking

gekom het dat daar geen versagtende omstandighede in

die onderhawige geval is nie. Daar was niks om

kumulatief in ag te neem om as versagtende omstandighede

beskou te word nie.

Gevolglik word die appelle van die appellante

teen die bevinding van die hof a quo dat daar geen ver=

sagtende omstandighede in hul gevalle is nie afgewys.

C P JOUBERT AR

GROSSKOPF AR) JACOBS AR)

---