---

ANTON WERNER STOOP Appellant
en
DIE STAAT Respondent

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPELAFDELING)

In die saak tussen:

ANTON WERNER STOOP Appellant

en

DIE STÁAT Respondent

Coram: JOUBERT, VIVIER, ARR ét BOSHOFF Wn AR

Verhoor: 4 September 1987

Gelewer: 10 September 1987

UITSPRAAK

BOSHOFF, Wn AR:

Die appellant en sy twee medebeskuldigdes

Willem Jansen en Francois Johannes Bester was in die

Witwatersrandse.../2

2
Witwatersrandse Plaaslike Afdeling voor 'n regter en

twee assessore daarvan aangekla dat hulle op 24 Februarie

1986 naby Krugersdorp vir David Ovemile Mthutang vermoor

het. Die appellant is skuldig bevind aan moord sonder

versagtende omstandighede en die doodstraf opgelê.

Willem Jansen, na wie ek sal verwys as beskuldigde 2,

is skuldig bevind aan poging tot moord en Francois

Johannes Bester,na wie ek sal verwys as beskuldigde 3,

is skuldig bevind aan aanranding met die doel om ernstige

letsels te berokken.

Die appellant is verlof gegee om te appelleer

teen die bevinding dat daar geen versagtende omstandighede

was nie asook teen die doodstraf wat opgelê is.

Die /3

-3-

Die feite wat aanleiding gegee het tot die

aanklag teen die appellant en sy twee medebeskuldigdes

soos grotendeels deur die verhoorhof bevind, kom kortliks

op die volgende neer. Die drie van hulle was vriende en

het saam met die appellant in sybroer se motorkar. na die

Witpoortjie hotel gegaan om te drink. Dit is 'n luikrug-

motor met twee deure en 'n groot deur agter waar'n motorkar

se bagasiebak normaalweg is. Hulle is tussen 22h00 en

23h30 van die hotel weg om 'n dame by haar huis te gaan

aflaai. Die appellant het die motorkar bestuur. Op

appellant se voorstel is hulle vandaar na 'n ander

vrou se huis om daar besoek af te lê. Daar was alreeds

ander mans gewees en hulle het toe besluit om huis toe

te /4

-4-

te gaan en sou beskuldigde 3 eerste by sy huis aflaai

Hulle het by die Pick-'n-Pay winkelsentrum verby gery

toe appellant skielik remme aangeslaan het en uitgeklim

het om 'n swartman wat toe weggehardloop het, te agtervolg.

Dit is heeltemal onseker wat die oorsaak van hierdie

optrede van die appellant was. Hy sou vir een van die

beskuldigdes gesê het dat die swartman 'n"lelike teken"

vir hom gegee het, Die swartman wat later die oorledene

in die saak geword het en na wie ek geriefshalwe as die

oorledene sal verwys,het gevolg deur die appellant in

die parkeergronde van die winkelsentrum in gevlug.

Beskuldigde 3 het agter die stuurwiel van die motorkar

ingeklim en hulle in die parkeergronde gevolg. In

die /5

5

die parkeergronde het hy voor die vlugtende oorledene

ingesny en die appellant in staat gestel orn hom in te haal

Die appellant het hom platgeslaan en sy twee medebeskul-

digdes het uit die motorkar geklim en aldrie van hulle

het die oorledene aangerand deur hom te skop en te slaan

Op een stadium het die appellant wydsbeen oor die oor-

ledene gestaan, sy kop opgetel en dit teen die teeropper-

vlakte gestarnp. Hulle het ook op die oorledene gespring.

Aan die begin van die aanranding het die oorledene 'n

mate van weerstand gebied maar naderhand bewusteloos ge-

raak. Die appellant en sy twee medebeskuldigdes het

die oorledene agter in die bagasiebak gelaai. Daar

is 'n dun partisie tussen die bagasiebak en die agterste

sitplek /6

— 6 -

sitplek. Die oorledene het agter in die bagasiebak weer

begin regkom en begin skop. Die appellant en sy twee

medebeskuldigdes het met hom na 'n oop veld in Mindalore,

1,1 km van die winkelsentrum af, gery. Daar het die

appellant die bagasiebak oopgemaak en die oorledene het

uitg.eklim en probeer ontvlug. Appellant het die oorledene

weer aang.erand. Sy twee medebeskuldigdes het uit die

motorkar geklim en appellant gehelp. Uiteindelik

het die oorledene op die grond beland met die appellant

bo-op hom. Die appellant het hom toe met'n klip teen

die kop geslaan. Beskuldigde 3 het in die tussentyd

naar geword van die drank wat hulle gedrink het,

begin vomeer en in die motorkar geklim. Die appellant

het /7
7
het die oorledene met sulke geweld aangerand dat beskuldigde

2 die appellant van die oorledene moes af forseer. Die

appellant het weer op die oorledene geklirn en hom weereens

met die klip geslaan. Beskuldigde 2 het vir beskuldigde

3 geroep om hom te kom help en hulle twee moes al hulle

krag inspan om die appellant van die oorledene af te

trek. Die oorledene het heeltemal pap geraak en geen

tekens van leve meer getoon nie. Volgens die twee mede-

beskuldigdes het hy egter nog geroggel. Die appellant het

toe daarop aangedring dat hulle hom weer in die bagasiebak

laai. Appellant het beskuldigde 3 gevra om die motorkar

te bestuur en soos later geblyk het was hy van plan om

die oorledene in die ry agter uit die bagasiebak te

gooi /8

8

gooi om die indruk te skep dat hy sy beserings in 'n tref-

en-trap ongeluk opgedoen het. Beskuldigde 3 het agter

die stuurwiel ingeklim en weggery terwyl die appellant en

beskuldigde 2 met hulle knieë op die agterste sitplek ge-

staan het met hulle gesigte na ag.ter gekeer sodat hulle

direk op die oorledene in die bagasiebak kon kyk. 2,3 Km

verder op die Chamdorpad het beskuldigde 3 agtergekom

dat daar iets agter in die motorkar aan die gang is en

dat die bagasiebak se deur oop is. Hy was oortuig

dat die appellant en beskuldigde 2 die oorleuene agter

uitgegooi het. Hy het onmiddellik remme aangeslaan en

stilgehou en vir appellant en beskuldigde 2 gevra wat

hulle makeer om die man so op die pad uit te gooi

Appellant /9

-9-

Appellant het self agter die stuurwiel ingeskuif en

teruggery na waar die oorledene in die pad gelê het

Daar het 'n motorkar aangekom en appellant het met sy

voertuig oor die oorledene stilgehou om hom vir die aan-

komende motorkar te verberg. Toe die motorkar verby

is het hulle die oorledene weer in die bagasiebak gelaai

Daarvandaan is hulle na 'n vulstasie om brandstof in te

neem. Die vulstasie is 3,5 km vanaf die plek waar die

oorledene uitgegooi was. Beskuldigde 3 het weer naar

geword en daarna aan die slaap geraak. Vanaf die vul-

stasie het hulle deur Krugersdorp gery en met die Hek-

poortpad in die rigting van die Sielsieke Inrigting

gery tot naby die inrigting waar hulle stilgehou het, 'n

distansie /10

-10-

distansie van 13,3 km. Daar het hulle die oorledene

uit die bagasiebak getel. Beskuldigde 3 het weer

naar geword en in die motorkar geklim waar hy aan die

slaap geraak het. Appellant en beskuldigde 2 het die

oorledene 'n endjie van die pad af gedra en daar sy lig-

gaam verbrand. Dit was toe na 23h30. Van daardie plek

is hulle na beskuldigde 2 se woonstel waar beskuldigde 3

sy klere vervang het met klere wat hy van beskuldigde 2

gekry het omdat sy eie klere vol braaksel was. Appellant

het toegesien dat sy twee medebeskuldigdes ook eers be-

skuldigde 3 se braaksel van sy broer se motorkar afwas.

Daarna hef die appellant vir beskuldigde 3 huis toe ge-

neem en na hy afgelaai is, self huis toe gegaan. Vanaf

die /11

-11-

die winkelsentrum tot foy sy eie huis het hy nie minder

as 40,9 km met die motorkar gery nie en ook dwarsdeur

Krugersdorp gery. Behalwe vir die 2,3 km wat beskuldigde

3 bestuur het, het die appellant self die hele ent-

pad bestuur. Daarby kan nog gevoeg word die distansie

wat hy bestuur het vanaf die hotel tot waar hu.lle die

dame by haar huis afgelaai het en die draai wat hulle

gery het om 'n ander vrou te besoek voordat hulle by die

winkelsentrum uitgekorn het. Die polisie het die ver-

brande lyk die volgende oggend gekry.

Dr Kemp het die nadoodse ondersoek gedoen en

bevind dat die oorledene nog geleef het toe hy verbrand

is en dat die verbranding die uiteindelike oorsaak van

sy /12

-12-

sy dood kon gewees het. Daar was 'n gebreekte rib wat

deur 'n skop veroorsaak kon gewees het. Daar was ook 'n

maagspier wat bloed in gehad het. Die bloeding kon ver-

oorsaak gewees het deur 'n harde hou op die maag. Dië

liggaam was egter so erg verkool dat dit nie moontlik

was om enige ander oorsaak van dood as verbranding

vas te stel nie.

Nadat die appellant aan moord skuldig bevind

is, het mnr Wepener wat nou en toe ook namens die appel-

lant opgetree het, die getuienis van mnr Basil Russell

Carnie, 'n kliniese sielkundige en psigoterapeut, wat 'n

verslag saamgestel het oor die appellant, voor die hof

gelê. Hy het 'n persoonlikheidsevaluering van die appellant

gedoen /13

-13-

gedoen en mnr Wepener het in 'n groot mate daarop gesteun

in sy betoog dat die moord met versagtende omstandighede

gepleeg is. Mnr Wepener beroep hom nou weer onder meer

op Carnie se evaluering van die appellant en betoog dat

verhoorhof ten onregte nie die kumulatiewe uitwerk-

ing van die verskillende faktore wat die appellant se

optrede die betrokke aand beïnvloed het, in aanmerking

geneem het nie.

Die faktore waarop hy hom beroep is die

appellant se relatiewe jeugdigheid saamgesien met sy

emosionele onvolwassenheid en sy onder gemiddelde

intellektuele vermoë, sy drankinname, sy impulsiewe

optrede, sy skoon rekord en die feit dat die toepaslike

dolus /14

-14-

dolus bestaan het uit dolus eventualis

Voordat daar met hierdie betoog gehandel word

is dit nodig om in gedagte te hou dat dit nodig was

vir die verhoorhof om as volg te werk te gaan om te bepaal

of daar versagtende omstandighede is. Die verhoorhof

moes vasstel of daar omstandighede is wat betrekking kon

gehad het op die geestesverraoëns of geraoed van die

appellant, dan oordeel of sodanige omstandighede die

appellant wel beïnvloed het en indien daar positiewe

bevindings in hierdie opsig is, oordeel of die beïn-

vloeding van so 'n aard was dat die appellant se daad

volgens die mening van die verhoorhof daardeur as minder

laakbaar of verwytbaar beskou kan word, kyk S v Babada

1964(1) /15

15

1964(1) SA 26 (A) 27H-28A.

Die verhoorhof het bevind dat daar geen ver-

sagtende omstandighede is nie en hierdie hof kan teen

hierdie bevinding varr die verhoorhof ingryp slegs indien

daar 'n dwaling of 'n wanopvatting van die feite of die reg

was of indien geen redelike hof tot daardie slotsom

kon gekom het nie, kyk S v Manyathi 1967(1) SA 435 (A) op

bladsy 439 D-F, en S v Bowers 1971(4) SA 646 (A) op bladsy

649 A-E,

Carnie het sy evaluering van die appellant

se persoonlikheid gemaak uit hoofde van onderhoude wat

hy met hom en sy familielede gehad het. Hy het nie

die /16

-16-

die verhoor van die appellant bygewoon nie behalwe dat

hy skynbaar die laaste oggend teenwoordig was. Sy

inligting van die saak self het hy verneem van wat aan

hom in die hof gestel is en wat die appellant se advokaat

aan hom meegedeel het. Uit wat hy verneem het van die

appellant se ervarings tuis en op skool in sy jonger jare

en van sy optrede en reaksies was hy van mening dat die

appellant aan 'n minderwaardigheidskompleks ly, 'n per-

soonlikheidssamestelling wat daartoe aanleiding gee dat

hy graag om ander te imponeer die indruk wil skep dat

hy 'n persoon is vol bravade en waagmoed. Dit kom veral

na vore in groepsverband waar hy saam met maats of andere

is. Dit veroorsaak ook dat hy soms impulsief optree

veral /17

- 17 —

veral in stres-situasies. Carnie het hom as emosioneel

onvolwasse beskryf. Volgens hom is dit moeilik om

emosionele ontwikkeling te kwantifiseer maar as hy kwali-

tatief daarna moet verwys is daar sekere aspekte in sy

gedrag wat 'n mens laat dink aan 'n persoon van 16, 17 jaar

oud waarna 'n mens as 'n laat adolessensie sou verwys. Hy

kwalifiseer die stelling dan weer onmiddellik daarna

deur te sê dat daar ander aspekte is waar daar 'n groter

mate van verantwoordelikheid na vore kom.

Volgens Carnie sou die inname van drank die

appellant se inhibisies verminder en die trekke van sy

persoonlikheidssamestelling vererger. Na sy mening

dui die appellant se oordrewe reaksie die betrokke aand op

'n /18

11

'n blykbaar onbeduidende provokasie wat gelei het tot die

eerste aanranding by die winkelsentrum daarop dat die

drank wat hy ingeneem het wel 'n invloed op hom gehad

het. Hy beklemtoon egter dat die appellant se persoon-

likheidssamestelling die primêre oorsaak van sy impul—

siewe en bykans onverklaarbare optrede was en dat die

inname van drank bloot net aanvullend was. Carnie het

toegegee dat daar ander faktore na die eerste aanranding

teenwoordig was wat die benadering ten opsigte van die

appellant se persoonlikheidssamestelling en drankinname

heeltemal verander. Hy kon paniekbevange gewees het

toe die appellant met die eerste aanranding bewusteloos

geraak het, hy kon uit woede opgetree het toe hy vind

dat /19

-19-

dat die oorledene agter in die bagasiebak sy broer se

motorkar stukkend skop en hy kon nog erger paniekbevange

geraak het toe hy gedink het dat hy die oorledene met

die klip doodgeslaan het vandaar die plan om hom uit die

bewegende motorkar te gooi sodat die indruk geskep kon

word dat die oorledene in 'n tref-en-trap ongeluk omge-

kom het. Om hierdie klaarblyklike redes getuig hy

aan die einde van sy getuienis dat vanwee die persoonlik-

heidssamestelling en drankinname daar slegs by die eerste

aanranding op die oorledene van verminderde verwytbaar-

heid gepraat kan word. Dit blyk uit die volgende vrae

en antwoorde:-

"Wat ookal sy sielkundige agtergrond mag

wees /20

-20-

wees wat hom aanvanklik die ding laat doen

het of wat ookal Daar is nie ver-

minderde verwytbaarheid wat die laaste
deel van sy optrede aanbetref nie. Die
verminderde verwytbaarheid vir my lê
in die (Hof kom tussenbeide)

By die eerste aanranding Korrek

U Edele, ja.

En nie vanaf daardie punt verder
nie Dis korrek."

Volgens die bevinding van die verhoorhof was dit

die aanrandings na die eerste aanranding wat die grond-

slag van die moordaanklag was.

Ten opsigte van die drankinname het die ver-

hoorhof as volg bevind:-

"Ons het alreeds bevind dat wat ookal die drankinname gewees het, en daar was

drankinname /21

-21-

drankinname, dit is so, getoets aan die feite en die optrede deur die beskuldigdes soos deur hulleself verskaf en soos wat klaarblyklik gebeur het, dit heeltemal deur hulle oorbeklemtoon is en grotendeels gebruik is as 'n gerieflike skuifmeul en 'n skuiling waaragter hulle kan skuil vir hulle wandade. Beide fisies en verstande-lik tree hulle ten alle tye op op so 'n manier wat die afleiding dat die drank 'n besondere daád beïnvloed het in die mate dat dit die rede is waarom. 'n besondere daad gepleeg is, dit heeltemal negativeer."

Die appellant was ten tyde van die pleging van

die moord 23 jaar oud. Hy het sy militêre diensplig

reeds agter sy rug gehad en was alreeds in 'n vaste betrek-

king. Verstandelik het hy nie juis op skool presteer

nie maar hy het darem daarin geslaag om 'n praktiese

matrikulasie eksamen te slaag. Volgens Carnie is hy

iemand /22

-22-

iemand met "laag gemiddelde intellektuele vermoëns."

Soos deur Carnie getuig kon die inname van drank 'n aan-

vullende rol gespeel het by sy persoonlikheidssamestel-

ling toe hy met die eerste aanranding oormatig gereageer

het op geringe en onsekere provokasie. Sy óptrede

self toon egter dat hy heeltemal gekoordineerd en self-

standig kon optree. Hy het alleen die oorledene agter-

na gesit, hom ingehaal en platgeslaan. Hy het self

al die besluite geneem hoe verder opgetree moes word,

Hy het die motorkar bestuur. Toe die oorledene die

motorkar stukkend skop in die bagasiebak het hy stilgehou

en die bagasiebak oopgemaak en die oorledene weer aange-

rand met so 'n doelgerigtheid en sulke geweld dat sy mede-

beskuldigdes /23

-23-

beskuldigdes hom van die oorledene moes af forseer,

Hy het besluit op die plan om die oorledene uit die be-

wegende motorkar te stoot om die indruk te skep dat hy

in 'n tref-en-trap ongeluk beseer is. Na hy afgegooi

is het hy die motorkar terug bestuur na die oorledene

en besef dat die oorledene verberg moes word toe daar 'n

ander motorkar opdaag. Hy het daarna skynbaar besef dat

die val uit die motorkar nie die gewenste uitwerking ge-

had het nie en dat die liggaam nie gelyk het asof dit in 'n

tref-en—trap ongeluk betrokke was nie. Hy het toe besluit

om die liggaam aan die anderkant van Krugersdorp te gaan

verbrand en nie daar waar die ander motorkar by hulle

verby is nie. Hy het die motorkar vir meer as 40 km

bestuur /24

-24-

bestuur en ook deur die dorp gery. Die hele episode

het oor meer as 'n uur afgespeel. By die woonstel

van beskuldigde 2 het hy sy twee medebeskuldigdes opdrag

gegee om eers die motorkar skoon te maak. Hy het

duidelik 'n leiersrol vervul die betrokke aand en geko-

ordineerd, helder en berekend genoeg gewees om al die

nodige besluite te neem en uit te voer. Na die eerste

aanranding was daar geen sprake van enige impulsiewe

optrede aan sy kant nie. Sy skoon rekord het in geen

enkele opsig enige betrekking gehad op sy geestesvermoëns

of gemoed nie. Die dolus eventualis wat die verhoorhof

bevind het, was toe te skrywe aan die feit dat die oorledene

nog geleef het toe hy verbrand is en dat vanwee die

verkoling /25

-25-

verkoling van sy liggaam dr Kemp slegs kon getuig dat

verbranding die oorsaak van sy dood kon gewees het.

Daar was dus afgesien van die getuienis van die gebreekte

ribbebeen en die bloed in die maagspier geen mediese

getuienis van wat die oorledene se toestand was toe

besluit is om hom te verbrand nie. Die aanduidings

is dat die appellant aanvaar het dat hy hom doodgemaak

het en besluit het om die liggaam te verbrand om sodoende

te verhinder dat die tekens aan sy liggaam wat aangebring

is deur die aanrandings wat vroeër op hom gepleeg is,

herkenbaar is. Op die getuienis was die verhoorhof

nietemin geregverdig om te bevind dat die appellant

die oorledene met dolus eventualis vermoor het. Aangesien

die /26

-26-

die oorledene inderdaad nog gelewe het, het die appellant

wetens dat verbranding hom kan dood indien hy nog

sou gelewe het, hom verbrand sonder om enigsins om te gee

of dit hom wel sal dood.

Mnr Wépener het in die verhoorhof betoog dat

die faktore deur hom aangevoer kumulatief obrweeg moes gewees

het. Alhoewel dit miskien nie so duidelik uit die

uitspraak mag blyk nie kan daar geen twyfel wees dat dit

wel gedoen is nie. Hierdie genoemde faktore, selfs

kumulatief geneem, het wat die handelinge wat die dood

van die oorledene veroorsaak het geen betrekking gehad

op die appellant se geestesvermoëns of gemoed nie.

Dit kan gevolglik nie gesê word dat die faktore die appellant

enigsins /27

-27-

enigsins beïnvloed het by die pleeg van die moord nie

Hierdie slotsom strook met die mening wat Carnie uitge-

spreek het asook met die bevinding van die verhoorhof.

Mnr Wepener het gevolglik nie daarin geslaag

ora hierdie hof te oortuig dat die verhoorhof in enige

opsig misgetas het nie.

Die appel word bygevolg van die hand gewys.

WAARNEMENDE APPËLREGTER

JOUBERT, AR)

stem saam

VIVIER, AR)

---