South Africa: High Courts - Gauteng Support SAFLII

You are here:  SAFLII >> Databases >> South Africa: High Courts - Gauteng >> 2007 >> [2007] ZAGPHC 79

| Noteup | LawCite

Mankwe v Padongelukkefonds (30959/2003) [2007] ZAGPHC 79 (2 February 2007)

Download original files

PDF format

RTF format



/LVS

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(TRANSVAALSE PROVINSIALE AFDELlNG)


DATUM: 02/02/2007

SAAKNOMMER: 30959/2003

ONRAPORTEERBAAR

In die saak tussen:

RAMATSOBANE MARTHA MANKWE

EISER

EN

DIE PADONGELUKKEFONDS

VERWEERDER


UITSPRAAK

BOTHA R:

In hierdie derde party saak het ek ingevolge Reël 33(4) gelas dat die kwessie

van aanspreeklikheid eerste en afsonderlik bereg word.

Die eiseres eis skadevergoeding namens haar kinders weens die dood van

haar man, Lipson Mantjane Matabane (die oorledene).


2

Dit is gemene saak dat die oorledene beswyk het aan beserings wat hy

opgedoen het toe hy op 15 November 1996 te Riverside raakgery is deur 'n

huurmotor bestuur deur mnr G.P Mtshweni.

Dit is gemene saak dat die botsing plaasgevind het in die aand toe dit reeds

donker was en voertuie met hulle hoofligte aan moes ry.

Mnr G.P Mtshweni het 'n kombi huurmotor bestuur van Jane Furse in die

rigting van Nebo. Sy enigste passasier was mnr J Tokwane. Die pad was 'n

teerpad met ‘n enkel baan in elke rigting. Daar was geen straatligte langs die

pad nie. Daar was huise weerskante van die pad, blykbaar die woongebied

bekend as Riverside.

Daar waar die botsing plaasgevind het, was die

spoedgrens 60 kilometer per uur.

Die eiseres het mnr Tokwane as getuie geroep en die verweerder het mnr

Mtshweni as getuie geroep.

Mnr Tokwane het getuig dat hy voor langs die bestuurder gesit het. Die pad

was nat maar dit het nie meer gereën nie. Die huurmotor se hoofligte was

gedomp. Twee voertuie het van voor af aangekom. Onmiddellik na die twee

voertuie verby is, het hy 'n slag gehoor. Toe die huurmotor tot stilstand

gekom het, het hy mnr Mtshweni gevra om die handrem aan te sit. Mnr

Mtshweni het geantwoord dat dit nie werk nie. Hy het hom gevra om die

gevaar ligte aan te sit. Hy het geantwoord dat hulle ook nie werk nie. Hy het

toe self die gevaar ligte aangeskakel.


-----­

3

Die voertuig het sowat 11 tree van die punt waar hy die slag gehoor het, tot

stilstand gekom.

Hy het uitgeklim en iets onder die voor suspensie sien lê.

Hy het die

bestuurder versoek om agteruit te ry. Die persoon wat raakgery is het toe

losgeraak.

Hy het bevestig dat daar huise weerskante van die pad is en dat daar baie

mense rand beweeg.

Na sy mening het die bestuurder tussen 90 en 95 kilometer per uur gery. Hy

het op die teer gery, meer na die linker kant.

Die bestuurder het nie spoed verminder toe die twee voertuie van voor verby

gegaan het nie.

Die botsing het plaasgevind sowat 10 sekondes nadat die twee voertuie van

voor verby gegaan het.

Die bestuurder het nie gerem of uitgeswaai nie.

Sowat 600 meter terug was 'n bord wat aandui dat die spoedgrens 60

kilometer per uur is.


4

Hy het bevestig dat hy sowat 'n week tevore uitwysings op die toneel gedoen

het wat op kamera vasgelê is. Bewysstuk A bevat toto's waarvan sewe horn

uitbeeld waar hy uitwysings doen.

Op foto 1 staan hy by A, waar die voertuig tot stand gekom het. B is waar die

oorledene gestamp is.

Die voetganger strepe op die toto is eers na die

botsing aangebring.

Foto 5 wys waar die oorledene vandaan gekom het. Dit wys dat hy van links

na regs beweeg het. Hulle voertuig het gery in die rigting wat die vragmotor

wat sigbaar is op die toto beweeg het. Dit sou beteken dat die oorledene van

regs na links voor die huurmotor inbeweeg het.

Hy het die oorledene nooit voor die botsing gesien nie. Die rigting wat die

oorledene sou beweeg het volgens foto's 5 en 6 was bloot 'n vermoede. Dit

was moontlik dat die oorledene gestaan het by punt C, soos aangedui op foto

7.

As die bestuur stadig beweeg het, sou hy 'n botsing kon vermy het.

Hy onthou dat die oorledene 'n swart trui aangehad het.

Die rede hoekom hy die oorledene nie gesien het nie, was dat hy nie die

bestuurder was nie. Hy het vorentoe gekyk.


5

Dit is aan hom gestel dat omdat hy nie agter die stuurwiel gesit het nie, sou hy

nie kon sê of die bestuurder die botsing kon vermy het nie.

Hy het

saamgestem.

Daar is probeer om 'n verklaring aan hom te stel, maar na hy ontken het dat

hy dit gelees het, of dat dit aan hom teruggelees is, is die poging laat vaar.

Hy het bevestig dat die huurmotor se vier wiele ten tyde van die botsing op

die teer was.

Dit is aan hom gestel dat punt B (die punt van botsing) op foto 1 af van die

teer is. Hy het geantwoord dat die pad tans verbreed word.

Hy het saamgestem dat hy nie weet of die oorledene in die pad was en of hy

van links of van regs gekom het nie.

Toe dit aan hom gestel is dat die bestuurder sal sê dat hy 'n beweging van

regs gesien het, het hy geantwoord dat dit nie so kon wees nie omdat hy

versuim het om te rem.

Toe dit aan hom gestel is dat die bestuurder na die slag gerem en gestop

het, het hy geantwoord dat die voertuig vanself vanweë sy gewig gestop het.

Hy self is nie 'n motor bestuurder nie. Hy het nie 'n lisensie nie.


6

Hy het volgehou dat die botsing om 19h00 plaasgevind het. Hy het ontken

dat die huurmotor in die middel van sy baan gery het. Hy was meer na die

kant van die pad.

Hy het saamgestem dat die voorruit uitgestamp is. Die skade was meer aan

die linker kant.

Hy is gevra hoekom hy sê dat die huurmotor se spoed 90-95 kilometer per uur

was. Hy het geantwoord dat dit verskil het van die spoed wat normaalweg

gehandhaat word.

Mm Mtshweni het getuig dat die botsing om 20h00 plaasgevind het.

Tydens die voorval het dit hard gereen. Sy spoed was 60 kilometer per uur.

Twee voertuie het van voor aangekom. Onmiddellik toe hulle verby is, het

iets van agter die twee voertuie te voorskyn gekom. Dit het van sy regter kant

gekom. Hy het met die voorwerp gebots. Dit het skielik gebeur. Daar was

niks wat hy kon doen nie. Toe hy die voorwerp gewaar, was dit 3,5 tree van

hom at.

Hy het gestop en gesien dat die voorwerp 'n persoon was. Hy het agter die

voertuig aan die kant gelê. Hy het bruin klere aangehad.


- - -­

- --- - --- -- -­

7

Hy het ontken dat daar 'n gesprek oor sy handrem en sy gevaar ligte was. Hy

het ontken dat die oorledene onder sy voertuig gelê het.

Hy is al van 1985 'n huurmotor bestuurder. Hy ry die betrokke roete gereeld,

drie tot vier keer per dag. Hy weet dat daar huise is en dat daar voertuie,

fietse en voetgangers rond beweeg.

Hy het saamgestem dat hy vanweë die reën nie baie mooi kon sien nie.

Toe die voertuie van voor kom het hy sy spoed effens verminder na 55

kilometer per uur. Hy het nie weer versnel nie.

Sy ligte was gedomp. Die ligte van die aankomende voertuie was helder.

Hy het saamgestem dat hy nie die oorledene op die kant van die pad gesien

het nie. Hy het saamgestem dat hy op die pad gekonsentreer het en nie na

die kant gekyk het nie.

Hy het nie sy spoed verminder omdat hy nie gedink het dat daar 'n botsing

gaan wees me.

Dit is aan hom gestel dat as hy stadiger gery het sou hy die oorledene langs

die pad sien staan het. Hy het geantwoord dat hy nie weet nie.


8

Hy het die oorledene die eerste keer gesien toe hy by die twee voertuie verby

gekom het. Hy het ontken dat daar genoeg tyd was om te rem.

Hy kon nie swenk nie omdat die oorledene baie naby aan hom was.

Die oorledene het beweeg soos iemand wat hard loop.

Dit is aan hom gestel dat as hy stadiger gery het, sou hy 'n botsing kon vermy

het. Hy het geantwoord dat hy net 60 kilometer per uur gery het. Hy het

ontken dat hy vinniger as dit gery het.

Die skade op sy voertuig was voor op die paneel, meer na die middel.

Dit som die getuienis in hooftrekke op.

Mm Gerber, wat namens die eiseres verskyn het, het dit beklemtoon dat mm

Mtshweni 'n huurmotor bestuurder was.

Hy het betoog dat dit meer

waarskynlik was dat die oorledene aan die linker kant van die pad was en dat

mnr Mtshweni hom dan moes gesien het.

Me van Antwerpen het namens die verweerder betoog dat die eiseres geen

getuienis aangebied het wat op nalatigheid dui nie.

Daar is 'n aantal feite geskille tussen die twee getuies. Dit gaan oor:

(a)

die tyd van die voorval


9

(b) (c)

of dit besig was om te reen

waar presies in die linker baan die huurmotor gery het

(d)

waar presies die huurmotor beskadig is, links voor, of meer na die

middel

(e)

of die oorledene onder die voertuig geh§ het

(f)

of daar 'n gesprek was waarin mnr Mtshweni gesê het dat sy hand rem

en gevaarligte nie gewerk het nie

(g)

wat die algemene spoed van die huurmotor was.

Mnr Gerber het betoog dat mnr Tokwane se weergawe aanvaar moes word

ofskoon hy bereid was om te argumenteer op die veronderstelling dat dit

gereën het.

Die meeste van die feite geskille is nie relevant nie. Net die kwessie van of dit

gereën het of nie en die spoed van die huurmotor is regtig relevant.

Soos mnr Gerber sal ek aanvaar dat dit nog gereën het toe die botsing

plaasgevind het.

Ek kan geen rede vind om mnr Mtshweni se weergawe van sy spoed te

verwerp nie. Mnr Tokwane kon nie behoorlik motiveer hoe hy by 'n spoed

van 90 tot 95 kilometer per uur uitgekom het nie., Hy self is nie 'n motor

bestuurder nie. Hy het ook nie opgelet soos 'n bestuurder, soos hy self gesê

het. Ek kan byvoeg dat die afstand waarbinne die huurmotor volgens mnr


10

Tokwane tot stilstand gekom het -11 tree- ook nie 'n aanduiding van 'n hoe

spoed is nie.

Waar mnr Tokwane nooit die oorledene voor die botsing gesien het nie, is dit

duidelik dat die hof uitsluitlik op mm Mtshweni se weergawe aangewese is.

Daar is geen rede om sy weergawe te verwerp dat die oorledene van agter

die aankomende voertuie (dit wil se agter die laaste een) te voorskyn gekom

het en vinnig voor hom inbeweeg het nie.

Daar is geen basis om te bevind dat die oorledene van die linker kant van die

pad gestaan het nie. Dit is nie eers wat mnr Tokwane vermoed het toe hy sy

uitwysings gemaak het nie.

Daar is in kruisverhoor gesuggereer dat mnr Mtshweni op sy weergawe die

oorledene in die ligte van die aankomende voertuie langs die regter kant van

die pad moes gesien het. Waar mm Mtshweni moes konsentreer op die twee

aankomende voertuie en op sy baan voor hom, is ek nie oortuig dat hierdie

submissie korrek is nie. In elk geval lei dit na niks nie. AI het mnr Mtshweni

die oorledene langs die pad sien staan, sou hy geen rede gehad het om te

vermoed dat die oorledene die pad sou kruis sonder om eers seker te maak

dat die ander baan ook veilig is nie.

Daar is betoog dat mm Mtshweni die botsing sou kon vermy het as hy

stadiger gery het. Die punt is of daar enigsins gesê kan word dat hy nalatig


11

was deur 60 kilometer per uur in die reen te ry. Na my mening is daar nie 'n

basis om so 'n bevinding te maak nie.

Mnr Mtshweni het gesê dat die verskyning van die oorledene te skielik was vir

hom om enige vermydende aksie te neem. Hy sou die oorledene eers gesien

het toe hy naastenby in die middel van die pad was as mens in gedagte hou

dat hy deur die laaste van die twee aankomende voertuie verberg moes

gewees het. Dan moet daar 'n tydsverloop vir reaksietyd toegelaat word.

Onder die omstandighede meen ek nie dat daar fout gevind kan word met

mm Mtshweni se getuienis dat hy geen vermydende stappe kon neem nie.

Gevolglik is ek van oordeel dat daar geen grondslag is om te bevind dat hy

nalatig was met betrekking tot die dood van die oorledene nie.

In die lig van hierdie gevolgtrekking moet die eiseres se eis van die hand

gewys word.

Die volgende bevel word gemaak:

Die eiseres se eis word met koste van die hand gewys.

C.BOTHA

REGTER VAN DIE HOOGGEREGSHOF.