---

ANITA ABRAHAMS
en
DIE STAAT

Saaknommer 96/85

mp

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA
(APPéLAFDELING)

In die saak tussen:

ANITA ABRAHAMS Appellant
en
DIE STAAT Respondent

CORAM: HOEXTER, BOTHA et GROSSKOPF, ARR.

VERHOOR: 7 November 1985
GELEWER: 26 November 1985

UITSPRAAK

HOEXTER, AR

2.

HOEXTER, AR,
Dit is 'n appèl teen 'n vonnis in 'n strafsaak.
In die streekhof te Johannesburg was die appellante een
van drie mede-beskuldigdes wat op 'n aanklag van diefstal
van R70 400, op 26 April 1983 gepleeg, tereggestaan het.
Ten tye van die verhoor was die appellante 22 jaar oud en
die moeder van 'n jong kind. Haar twee mede-beskuldigdes was
manspersone, Swartz en Lekoma, wat onderskeidelik 20 jaar
en 34 jaar oud was. By die verhoor het al drie beskuldig=
des skuldig gepleit en elkeen is soos aangekla skuldig
bevind. Die verhoorhof het die appellante 'n vonnis van
ses jaar gevangenisstraf opgelê. Swartz en Lekoma is tot
vyf en sewe jaar gevangenisstraf respektiewelik gevonnis.
Teen voormelde vonnisse het die drie beskuldigdes sonder
welslae na die Transvaalse Provinsiale Afdeling ge-appelleer.
As gevolg van 'n versoekskrif wat sy aan die HOOFREGTER
gerig het, het hierdie Afdeling verlof om teen haar vonnis

te

3.

te appelleer aan die appellante verleen.

Die wesenlike feite is die volgende. Na haar
skoolopleiding wou die appellante haar as maatskaplike
werkster bekwaam en het sy twee jaar aan die Universiteit
van Wes-Kaapland studeer. Weens geldnood enersyds en haar
swangerskap andersyds het sy haar studies gestaak en in
Johannesburg werk gekry. Daar bestaan 'n verhouding tussen
die appellante en Swartz, en laasgenoemde is die vader van
haar kleuter. Die appellante en haar kind en Swartz het
by Swartz se moeder in Johannesburg ingewoon, alwaar Lekoma
en sy gesin ook loseerders was. Die appellante het by die
Norwoordtak van 'n bank as teller gewerk. Na die betrokke
tak sal geriefshalwe as "die bank" verwys word. Swartz is
'n elektrisiën en Lekoma is 'n sweiser. Aan huis van Swartz
se moeder het die drie beskuldigdes saamgekonkel om, deur
die skyn van 'n bankroof te wek, geld van die bank te steel.
Die plan was dat Lekoma en die appellante die sleutelrolle

sou

4.
sou vertolk. Lekoma sou met 'n tas na die appellante se
toonbank by die bank gaan waar hy as kamtige bankrower 'n
briefie met die onheilspellende woorde -

"Beware or I shoot, hand over all paper money"

aan die appellante sou voorlê, waarop sy dan banknote aan
Lekoma sou oorhandig. Lekoma sou die geld in die tas plaas
en vinnig spore maak met die buit wat die drie beskuldigdes
daarna gelykop sou deel.

Uitvoering van die plan het egter skeefgéloop.
Soos afgespreek het Lekoma sy opwagting by die appellante
se toonbank gemaak, en is die briefie bevattende die
dreigement en die banknote verwissel. Lekoma het die bank
met die gesteelde geld in die tas verlaat en, om die bank
se verlies te verklaar, is die appellante in aller yl met
die briefie na die bankbestuurderes. Die appellante se
relaas is nie sonder meer aanvaar nie. Die petalje by

die

5.

'die toonbank het hom afgespeel ten aanskoue van 'n man wat
agter Lekoma gestaan het om sy beurt by die appellante se
toonbank af te wag. Vir hierdie waarnemer van die gesimu=
leerde roof was die appellante se toneelspelery onoortuigend;
en hy het sy bedenkinge gelug. By aankoms van die polisie
het die appellante aanvanklik met haar storie van die
bankrower volhard, maar kort daarna het sy besin en alles
bely. Die polisie het snel toegeslaan en Lekoma het hulle
geneem na die plek waar hy die tas met die gesteelde geld
versteek het. In die verbygaan noem ek dat die getuienis
van die ondersoekbeampte 'n suggestie bevat dat die geld in
die tas toe R6 413 minder was as R70 400, maar geen toelaat=
bare getuienis met betrekking tot die presiese bedrag geld
in die tas gevind, is aangevoer nie. Dit is verder
gemeensaak dat indien daar enige tekort was die appellante
nie die verwyt daarvan gemaak kan word nie.

Na

6.

Na skuldigbevinding het elkeen van die drie
beskuldigdes ter strafversagting getuig. Volgens die
appellante en Swartz het die gedagte om die bank te besteel
by Lekoma ontstaan. Omdat die appellante en Swartz huiwerig
was, aldus hul getuienis, het Lekoma hulle na 'n waarsêer
geneem. Laasgenoemde het aangedui dat die voorgestelde '
onderneming veel beloof as gevolg waarvan die beskuldigdes
besluit het om daarmee aan te gaan. In sy getuienis het
Lekoma toegegee dat die waarsêer geraadpleeg is maar hy het
volgehou dat die hele idee van die diefstal van die appellante
afkomstig was.

Rakende hierdie botsende bewerings was dit vir
die verhoorhof nie moontlik om uitsluitsel te gee oor die
vraag wie die werklike aanvoerder van die misdaad was nie.
By vonnisoorweging het die streeklanddros genoem dat geeneen
van die drie beskuldigdes in die getuiebank n swak figuur
geslaan het nie, en daarby gevoeg dat 'n beoordeling van die

waarskynlikhede

8.
hom toevertrou is nie redelik uitgeoefen het nie.

Dat die appellante die verwyt van 'n ernstige
misdaad dra en dat sy swaar gestraf moet word, val nie te
betwyfel nie. Eweneens is die omvang van haar vergryp
sodanig dat gevangenisstraf as die enigste gepaste straf
beskou moet word. Daarenteen moet as 'n gemeenplaas aanvaar
word dat in die geval van 'n eerste oortreder die hof sover
moontlik 'n straf sal nastreef wat die veroordeelde nie
verpletter nie; en wat eerder sal dien as 'n aansporing
om 'n tweede botsing met die gereg te vermy. In die
onderhawige geval gaan dit om h eerste oortreder wat
betreklik jonk is en 'n persoon wat verder - haar redelike
opvoedingspeil ten spyt - ietwat naïef en onvolwasse is.
Daarvan getuig haar liggelowige aanvaarding van die dolos=
gooier se strelende voorspellings. Verder moet ter
versagting in die weegskaal gewerp word die belangrike
faktor dat die appellante die moeder is van 'n jong kind wat

as

9.

as gevolg van die strafsaak nou die versorging van albei sy
ouers moet ontbeer. In hierdie hele situasie, so meen ek,
was die verhoorhof daartoe geroepe om die wenslikheid van
voorwaardelike opskorting van 'n gedeelte van die appellante
se gevangenisstraf noukeurig te oorweeg. Met inagneming
van al die omstandighede van die geval sou, na my beskeie
oordeel,voorwaardelike opskorting van die helfte van die
termyn van ses jaar gevangenisstraf 'n billike en gepaste
vonnis wees. Tussen die gewraakte vonnis en dié wat
hierdie Hof as verhoorhof sou opgelê het, bestaan daar
bygevolg 'n steurende ongelykheid. Dit bring mee dat
hierdie Hof regtens verplig is om met die opgelegde vonnis
in te gryp.

Die appèl slaag. Die vonnis deur die
verhoorhoof opgelê word gewysig om soos volg te lees:-

"Gevangenisstraf

10.

"Gevangenisstraf vir ses jaar waarvan drie
jaar vir 'n tydperk van vyf jaar opgeskort
word op voorwaarde dat sy nie skuldig
bevind word nie aan bedrog of diefstal, of
aan 'n misdaad waarvan 'n skuldigbevinding op
'n aanklag van diefstal geoorloof is, en
ten opsigte waarvan onopgeskorte gevangenis=
straf as vonnis opgelê word, binne die
tydperk van opskorting gepleeg."

G G HOEXTER, AR

BOTHA, AR )
GROSSKOPF, AR ) Stem saam

---