---

Saak nr 367/83.
M C

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPèLAFDELING

In die saak tussen
JOSEPH SENGWANE
Appellant

- en -
DIE STAAT
Respondent

Coram:
JANSEN Wnd HR et NICHOLAS AR,
VIVIER Wnd AR.

Verhoor:
22 Maart 1985

Gelewer:

29 Maart 1985.

UITSPRAAK

VIVIER /

2.

VIVIER WND AR:-

Die appellant het saam met twee ander, na
wie ek as beskuldigdes 2 en 3 onderskeidelik sal verwys,
in die streekhof op Roodepoort tereggestaan op 'n aanklag
van roof. Die Staat het beweer dat hulle op 1 Junie 1982
en in Roodepoort vir ene Maria Phuri van tjeks en kontant
ter waarde van R6377,84 waarmee sy op pad na die bank was,
beroof het. Beskuldigde 3 is vrygespreek, maar die appel=
lant en beskuldigde 2 is skuldig bevind en is elk tot vyf
jaar gevangenisstraf gevonnis. Hulle appèl teen die
skuldigbevinding na die Transvaalse Provinsiale Afdeling
het misluk, en met die nodige verlof appelleer die
appellant nou na hierdie Hof teen die skuldigbevinding.

Die feite wat ter sake is tot die enigste geskil=
punt in die saak, naamlik die identiteit van die appellant

as / . . . . . . .

3.

as een van die rowers, is die volgende. Om ongeveer

3 nm op die betrokke dag was Maria Phuri saam met 'n

vriendin, Anna Mnsisi, op pad na die bank met haar

werkgewers se geld wat sy in 'n geldsakkie gedra het

Op 'n oop stuk grond wat reg voor die bank aan die oorkant

van die straat geleë is, het twee persone die twee vroue

genader. Volgens Maria Phuri het een, wat sy as

beskuldigde 2 uitgeken het, haar in die gesig

geklap, rooipeper in haar oë gegooi, die geldsak gegryp

en dit na 'n worsteling van haar afgeneem. Die ander een,

wat sy nie kon uitken nie, het terselfdertyd vir Anna

vasgehou. Daarna het die twee rowers saam weggehardloop.

Anna / ..........

4.
Anna Mnsisi het Maria se getúienis bevestig
dat beskuldigde 2 vir Maria in die gesig geklap, peper
in haar oë gegooi en die geldsak van haar afgeneem het
na 'n worsteling. Anna het getuig dat sy probeer
weghardloop het, maar dat beskuldigde 2 se maat, wat sy
as die appellant uitgeken het, agter haar aangehardloop
en haar voorgekeer het deur haar met 'n mes, wat hy omhoog

in 'n steekposisie gehou het, te dreig. Anna het verder
getuig dat nadat beskuldigde 2 die geldsak van Maria
afgeneem het, hy vir die appellant gefluit het en dat die
twee saam weggehardloop het. Sy het geeneen van die
twee aanvallers vantevore gesien nie. Sy het 'n nou=
keurige beskrywing van die tipe en kleur van die appellant
se kleredrag gegee.

Simon /

5.

Simon Mahlangu het getuig dat hy met sy

voertuig in die straat daar naby verbygery het. Hy

was ongeveer die wydte van 'n straat van die toneel af

toe hy sien dat twee mans, een wat hy as beskuldigde 2

identifiseer het, na die klaagster gaan. Hy het gesien

dat een haar klap sodat sy op die grond val en dat

beskuldigde 2 die geldsak uit haar hand gryp. Simon

het nadergery en die twee aanvallers het ongeveer 3

meter van sy motor af, in die teenoorgestelde rigting

as dié waarin hy gery het, verbygehardloop, in 'n voertuig

geklim en weggery. Hy het die registrasienommer

van die voertuig geneem en dit later aan die polisie

gegee. Toe hy gevra is waarom hy beskuldigde 2

kon identifiseer, maar nie sy maat nie,

het /.........

6.

het Simon geantwoord dat laasgenoemde nie voor die hof
is nie, anders sou hy hom uitgeken het. Simon was baie
beslis dat appellant nie een van die rowers was nie.
Simon het in sy hoofgetuienis die motor waarin
die rowers weggery het, beskryf as 'n Chevrolet met
registrasienommer CCM342T. Die aanklaer het hierna aan
hom gevra of hy 'n verklaring aan die polise gemaak
het,' en toe hy bevestigend antwoord, het die aanklaer
gesê: "In die verklaring het jy gesê die nommer is CRR,
nie CCR nie, wil jy jou verklaring sien, die deel?"
Nadat die getuie weereens bevestigend geantwoord het, het
die aanklaer sy polisieverklaring aan hom gegee.
Hy het na die inhoud gekyk en gesê dat die registrasienommer
wat in sy verklaring staan die korrekte een is, naamlik

CRR 34 2T/

7.

CRR342T. Hierna het die verdediging om insae in die

verklaring aansoek gedoen maar dit is deur die streek=

landdros geweier.

Die ondersoekbeampte in die saak, sp-sers

Goosen, het getuig dat hy die middag van 1 Junie 1982

die nodige besonderhede t o v die voertuig met registrasie=

nommer CRR342T vasgestel het. Gewapen met hiërdie

inligting het hy om 3 vm op 2 Junie 1982 na die Kagiso-

woonbuurt naby Roodepoort gegaan waar hy 'n wit Chevrolet

motor, met registrasienommer CRR342T, by 'n huis waar die

appellant en sy broer (beskuldigde 3)woon, gekry het. Hy

het beskuldigdes 2 en 3 by daardie huis gearresteer , en

hulle is toe na 'n ander huis in dieselfde woonbuurt waar

die appellant die nag geslaap het. Hy het die appellant

daar /........

8.

daar arresteer. By die aanklagkantoor het beskuldigde
3 ongeveer R1534 in banknote, sowel as die sleutels van
die betrokke voertuig, aan Goosen oorhandig en later
dieselfde oggend het beskuldigde 2 aan hom R1380
kontant gegee. Op 'n vraag waar die ander geld is, het
beskuldigde 2 geantwoord dat hulle die vorige aand 'n
partytjie gehou het.
Volgens wat sy advokaat die Hof a quo meegedeel
het, het die Staat en die verdediging by die verhoor
ooreengekom dat dit erken sou word dat die wit Chevrolet
motor met registrasienommer CRR342T aan die appellant en
beskuldigde 3 gesamentlik behoort. Hoewel die verhoorhof
nooit gevra is om 'n formele erkenning in hierdie

verband te notuleer nie, is die eienaarskap van die voertuig

nie betwis nie.

Die /

9.

Die appellant en die ander twee beskuldigdes

het geeneen getuig of enige getuienis gelei nie,

Soos hierbo uit die opsomming van die getuienis

namens die Staat blyk, het slegs een van die drie oog=

getuies, naamlik Anna Mnsisi, die appellant as een van

haar aanvallers uitgeken. Daarteenoor het Simon Mahlangu

uitdruklik en beslis getuíg dat die appellant nie op die

toneel was nie. In sy uitspraak wys die streeklanddros

op hierdie verskil tussen die getuienis van Anna en Simon.

Hy aanvaar die getuienis van Simon, wat hy as "'n besondere

goeie getuie" en "werklik 'n betroubare getuie" en "deur=

gaans seker van sy feite" bestempel. Afgesien van Anna

se getuienis is die enigste ander getuienis wat die

appellant moontlik met die pleging van die misdaad verbind

die /

10.
die omstandigheidsgetuienis dat hy in die huis woon
waar die motor CRR342T dieselfde nag gevind is en die
feit dat dit nie betwis is nie dat hy mede-
eienaar van hierdie voertuig is. Die streek=
landdros verwys ook in sy uitspraak na "die feit dat hy
geld aan hierdie beskuldigdes oorhandig het" as een van
die faktore wat "hulle" aan die pleging van die misdaad
verbind. Dit is glad nie duidelik na welke beskuldigdes
die landdros hier verwys nie. Die enigste getuienis
waarna die landdros moontlik kan verwys, is dié van
Goosen dat beskuldigde 3 aan hom gesê het dat hy die
geld en die motorsleutels wat hy aan Goosen oorhandig
het, van die appellant gekry het. Hierdie getuienis
was egter nie toelaatbaar teen die appellant nie, soos

die / ......

11.

die landdros self opgemerk het. In die lig van die

appellant se versuim om te getuig, het die landdros die

omstandigheidsgetuienis teen hom as voldoende beskou

om sy skuld bo redelike twyfel te bewys.

Al drie ooggetuies wat namens die Staat getuig

het, was dit eens dat daar slegs twee aanvallers op die

toneel was. Die streeklanddros bevind dat beskuldigde

2 een van die aanvallers was, en dat die ander een nie

die appellant was nie. Die streeklanddros meld nie

wat die appellant se aandeel in die pleging van die

misdaad was nie. Daar was geen getuienis dat daar 'n

derde persoon was wat die motor bestuur het of 'n bydrae

van enige ander aard tot die pleging van die misdaad

gelewer het nie,

In /

12.
In sy afwysing van die appèl het die Hof a quo
'n ander benadering gevolg as die van die verhoorhof.
Die Hof a quo sê in sy uitspraak dat die voorkeur wat
die streeklanddros aan die getuienis van Simon Mahlangu
bo dié van Anna Mnsisi gegee het, nie geregverdig is nie,
en dat laasgenoemde se getuienis eintlik te verkies

is omdat Anna die appellant se kleredrag
noukeurig kon beskryf. Die Hof a quo sê dat, ten
beste vir die appellant, "die skaal gelyk gebalanseer
is" wat die ooggetuienis t o v identifikasie betref.
Die Hof a quo bevind dat twee addisionele faktore, naamlik
dat die appellant se voertuig op die toneel was (wat as
bewese bevind word) en die appellant se stilswye, voldoende
is om sy identifikasie as een van die twee rowers bo

redelike / ...

13.

redelike twyfel te bewys. Die Hof a quo bevind ook
dat die streeklanddros korrek was om die yerdediging se
aansoek om insae in die polisieverklaring te weier.
Ek kan nie met die Hof a quo se siening dat die
ooggetuienis t o v die identifikasie van die appellant
"gelyk gebalanseer" is, saamstem nie. Die streeklanddros
het die getuienis van Simon as meer betroubaar beskou as
dié van Anna, en na my mening is daar onvoldoende rede
om hierdie bevinding te ignoreer. Die streeklanddros
sê in sy uitspraak die volgende oor hierdie aspek:

"Ëen van hulle, sy (Anna) of Simon Mahlangu
moet baie beslis 'n fout maak met hul
identifikasie van beskuldigde 1 (die appellant).
As die hof die getuienis in sy geheel oorweeg,
dan kom die hof tot die gevolgtrekking dat
dit sy is wat die fout maak met die identifi=

kasie /

14

kasie van beskuldigde 1."

Dit is duidelik uit sy uitspraak dat die

streeklanddros besonder beïndruk was met die getuienis

van Simon. Verder is daar aspekte van Anna se

getuienis wat twyfel wek oor die betroubaarheid van

haar identifikasie van die appellant. Ek verwys

na die feit dat Anna nie die appellant vantevore geken

het nie; dat haar geleentheid om haar aanvaller

duidelik te kon gesien het, beperk was; dat sy nie

in staat was om enige onderskeidende kenmerke waaraan

sy die appellant uitgeken het, te noem nie en dat

geen uitkenningsparade gehou is nie, sodat Anna die

appellant vir die eerste keer uitgeken het nadat sy

hom in die beskuldigdebank gesien het. Simon is nie

gevra / ...

15.

gevra om die kleredrag van die rowers te beskryf nie.

Die feit dat Anna 'n beskrywing van die kleredrag gegee

het, beteken dus nie dat haar getuienis daarom bo dié

van die appellant te verkies is, soos die Hof a quo

gedoen het nie.

Na my mening is dit te betwyfel of enige gewig

geheg kan word aan Anna se getuienis oor identifikasie

in die lig van die streeklanddros se uitdruklike bevinding

dat sy 'n fout gemaak het met haar uitkenning van die

appellant, en sy aanvaarding van die getuienis van Simon

dat appellant nie op die toneel was nie.

Dit laat slegs die omstandigheidsgetuienis dat

die motor waarvan appellant mede-eienaar is, in die

rooftog /..........

16

rooftog gebruik is (indien ten gunste van die Staat

aanvaar word, sonder om dit te beslis, dat daar nie Vi

onreëlmatigheid in die verrigtinge was gedurende Simon

se getuienis nie, en dat Simon se getuienis gevolglik

aanvaar kan word). By die oorweging van hierdie

getuienis moet egter in gedagte gehou word dat appellant

nie die betrokke aand by die huis was nie, dat die

sleutels van die motor in die besit van die mede-eienaar,

beskuldigde 3, gevind is en dat die buit by beskuldigdes

2 en 3 gekry is.

Wat betref die gewig wat aan die appellant se

stilswye geheg moet word, was daar, na my mening, wel

prima facie bewys van sy skuld aan die einde van die

Staatsaak, /..........

17

Staatsaak, hoofsaaklik vanweë die direkte getuienis van Anna

Vanweë die weersprekende getuienis van Simon het daar egter

twyfel bestaan oor die geloofwaardigheid van hierdie getuienis.

Waar daar direkte getuienis is dat hy die misdaad

gepleeg het, versterk 'n beskuldigde se stilswye in die

algemeen die Staatsaak teen hom (S v Snyman 1968{2) SA

582(A} op 588 G-H). In die huidige geval, egter, is die

Staatsaak grootliks ontsenu deur die streeklanddros se

verwerping van Anna se getuienis, met die gevolg dat

wanneer . al die omstandighede van die saak oorweeg

word, insluitende die feit dat die appellant nie getuig

het nie, die Staat, na my mening, nie daarin geslaag het

om die appellant se skuld bo redelike twyfel te bewys nie

Die /..........

18

Die appèl slaag gevolglik. Die appellant

se skuldigbevinding en vonnis word tersyde gestel

W. VIVIER Wnd. AR.

JANSEN Wnd. AR)

Stem saam.
NICHOLAS AR)

---