---

PIETER WILLIAMS Appellant

en

DIE STAAT Respondent

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPÊLAFDELING)

In die saak tussen:

PIETER WILLIAMS Appellant

en

DIE STAAT Respondent

Coram: KOTZÉ, TRENGOVE, ARR et SMALBERGER, Wn AR

Verhoor: 8 Maart 1985

Gelewer:

UITSPRAAK

KOTZÉ, AR :

Dit is 'n appèl hierdie, met verlof van hierdie

Hof /2

-2-

Hof, teen die skuldigbevinding aan moord en die doodvonnis

opgelê aan die appellant in die afdeling Kaap die Goeie Hoop

(WILLIAMSON, R en assessore). By die verhoor is dit die

appellant ten laste gelê dat hy op 20 Desember 1983 te

Protea Park, Atlantis vir Jacobus Sauls (die oorledene)

wederregtelik en opsetlik gedood het deur hom met 'n mes te

steek.

Die feitebevindinge wat deur die Hof a quo buite

redelike twyfel gemaak is, is nie aanvegbaar nie: daar bestaan

nie omstandighede van die aard vermeld in Parkes v Parkes,

1921 A D 69 op 75 i f of ander faktore wat 'n afwyking van

gemelde bevindinge veroorloof nie. Die tersaaklike feite

kan kort gestel word. Die appellant het helder oordag by

die /3

-3-

die huis van Gert Cloete aangekom. By hom het hy 'n groot

mes, waarmee hy by 'n nabygeleë plaas die kloue van perde

sny, gehad. Die oorledene het later ook by Gert se huis aan-

gedoen. Gert het sy broer (bekend as Hoender), oorledene

en die appellant gestuur om wyn te gaan koop. Appellant het

die mes in die kombuis neergesit. Daarna het Gert aan die drie

van hulle vier bottels wyn gegee wat hulle in die bosse gaan

drink het. Hulle het terug gekeer na Gert se huis.

Hoender was hopeloos besope. Dïe appellant het op die stoep

gestaan en 'n bord kos geëet. Twee mans, Shaun en Derick,

was ook op die stoep. Alles was vreedsaam. Die appellant

het die leë bord kombuis toe geneem. Gert was in die

kombuis. Die appellant het terug gekeer na die stoep

toe met sy mes in sy hand en het die oorledene, wat hande

in /4

-4-

in die broeksakke gestaan het, op die hart met die mes

gesteek as gevolg waarvan hy beswyk het. Die steekwond

is met soveel geweld toegedien dat die derde rib afgesteek

was. Die appellant, ofskoon hy agterna gesit was, het

ontsnap deur weg te hardloop en oor 'n draad te klim. Nie

lank na hy ontsnap het nie is hy in hegtenis geneem.

Dieselfde middag het hy aan landdros Van Houwelingen 'n

vrywillige verklaring gemaak

Die gebruik van 'n gevaarlike wapen en die kragtige

toediening van 'n steekwond op die hart dui, myns insiens,

buite redelike twyfel daarop dat die appellant die subjektiewe

opset gehad het om die oorledene om die lewe te bring,

in die sin dat hy voorsien het dat sy daad mopntlik daardie

gevolg /5

-5-

gevolg mag hê en roekeloos daarteen gestaan het. Dit

volg, sy getuienis tot die teendeel ten spyt, dat hy tereg

skuldig bevind is aan moord.

Die wesentlike vraag wat in die appèl ontstaan

is of die Verhoorhof tereg bevind het dat die moord nie

gepaard gegaan het met versagtende omstandighede nie.

Namens die appellant is voor ons betoog dat hy die bewys-

las dat versagtende ornstandighede wel teenwoordig was op

oorwig van waarskynlikhede gekwyt het en wel op grond

van die ondervermelde faktore:

(a) Die opsetvorm was dolus eventualis

(b) Die appellant se dronkenskap.

(c) ./6

-6-

(c) Provokasie.

(d) Appellant se jeugdigheid,

Wat (a) betref blyk dit uit die voorafgaande

paragraaf dat die opsetvorm, na my mening, opset by moont-

likheidsbewussyn was. So verstaan ek ook die bevinding

van die Hof a quo.

Met betrekking tot (b) het die Verhoorhof bevind

dat dit heel waarskynlik is dat die appellant wel wyn ge-

drink het maar dat hy nie dronk was nie. Hierdie bevinding

grond die Hof a quo hoofsaaklik daarop dat Gert, Shaun

en Derick die mening uitgespreek het dat dit nie die geval

was nie. Wat egter vasstaan is dat Hoender, oorledene

en /7

-7-

en die appellant gesamentlik vier bottels wyn gebruik het.

Die appellant beweer dat hy ses glase wyn gedrink het - die

Verhoorhof kon nie bevind dat dit werklik so was nie, maar

het wel bevind dat hy "glad nie dronk was nie" o a omdat hy vinnig weg-

gehardloop het, oor 'n draad geklim het en ontsnap het

van "klaarblyklike fiks jongmans wat hom agterna gesit

het." Drie mans het, soos ek reeds aangedui het, vier

bottels wyn in die bosse gaan drink. Van hulle was twee

beslis deur die wyn aangetas: Hoender was hopeloos besope

en in die oorledene se bloed - so het 'n raonstertoets aan-

gedui - was die konsentrasie alkohol 0,24 gram per 100

milliliter bloed. Dit is dus waarskynlik dat die derde

een {appellant) minstens deur die wyn aangetas was. Deur

nie /8

-8-

nie so te bevind nie, het die Hof a quo, na my mening,

fouteer.

Wat (c) betref het die appellant getuig dat hy

die oorledene gesteek het omdat die oorledene hom op 'n

gruwelike beledigende wyse gevloek het deur na sy moeder

te verwys. Gert het getuig dat hy dit nie gehoor het

nie maar dat dit kon gebeur het. (Hy, soos hierbo aan-

gedui, was in die kombuis en nie op die stoep nie.) Shaun

het verklaar dat toe die appellant die oorledene steek

het hy aan hom gesê "dit is lankal wat jy my vir 'n pop

(d w s 'n klein mannetjie) vat" en dat hy nie enige vloekery

gehoor het nie maar "dat dit so kan wees ... ek weet nie."

Derick het ook verklaar dat hy gehoor het dat die appellant

gesê /9

-9-

gesê het dat die ooledene hom vir 'n pop vat maar dat hy

niks vloekery gehoor het nie. Dit is natuurlik moontlik

dat die beweerde vloekery 'n verdigsel aan die kant van die

appellant is. Dit is egter onwaarskynlik in die lig

van die feit dat die appellant, binne 'n uur of twee na

die misdaad, aan landdros Van Houwelingen die rede vir

die stekery as volg aangegee het:

"Die een vloek my toe uit en daai
is die tyd toe steek ek die een

wat my ma gevloek het."

Ten tyde van die oortreding was die appellant

"tien of twaalf dae onder die ouderdom van twintig jaar."

Uit bostaande blyk dit dat die Hof a quo 'n mistasting

begaan /10

-10-

begaan het deur nie te bevind dat daar op oorwig van waar-

skynlikhede bewys gelewer is nie dat die appellant tot 'n mate

deur drank aangetas was en dat die toediening van die

noodlottige wond die gevolg van provokasie was. Dit staan

derhalwe hierdie Hof vry om te oorweeg of daar wel ver-

sagtende omstandighede teenwoordig was by die pleeg van

die misdaad en, indien wel, om sy mening vir dié van die

Hof a quo te substitueer.

Die getuienis in sy geheel beskou - die skuld-

vorm synde slegs dolus eventualis, die mate van beïnvloeding

deur sterk drank, die vloekery en die appellant se relatiewe

jeug - maak die appellant se optrede minder laakbaar as

wat dit andersins sou gewees het. So beskou is die uiterste

vonnis /11

-11-

vonnis onvanpas en sou ek dit vervang met een van twaalf

jaar gevangenisstraf

Die appèl teen skuldigbevinding word afgewys

Die appèl teen vonnis slaag. Die doodvonnis word vervang

deur 'n vonnis van twaalf jaar gevangenisstraf

APPÊLREGTER

TRENGOVE, AR )
stem saam
SMALBERGER, Wn AR )

---