---

34/85/AV

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID AFRIKA
(APPëLAFDELING)

In die saak tussen:

AARON MASEKO Áppellant

EN

DIE STAAT Respondent

CORAM: CORBETT, GROSSKOPF, BOSHOFF, ARR

VERHOOR: 30 Augustus 1985

GELEWER: 12 September 1985

UITSPRAAK

GROSSKOPF, AR

In hierdie saak is die appellant skuldig

bevind op twee klagtes van moord, agt van poging tot

moord .........

2

moord, een van aanranding met die opset om ernstig te

beseer en een van gewone aanranding. Al hierdie

klagtes spruit voort uit 'n deurlopende reeks gebeure

wat plaasgevind het op Saterdag 28 Januarie 1984.

Hierdie gebeure kan soos volg opgesom word.

Ongeveer 3 n.m. op die betrokke Saterdag het

die appellant vir Elizabeth Mthombeni, een van die klaag-

sters in die klagtes van poging tot moord, genader buite

die huis waarin sy gewoon het. Die appellant en

Elizabeth het vantevore, gedurende 1981 en 1982,

verhouding gehad wat in Maart 1982 deur Elizabeth be-

eindig was. Sy besoek in Januarie 1984 was daarop ge-

mik om 'n versoening te bewerkstellig. Elizabeth was

egter ........

3

egter nie daarvoor te vinde nie. Die uiteinde van

hul gesprek was dat sy in die huis xngehardloop het en

hy haar met 'n halwe baksteen gegooi het - gelukkig mis.

Elizabeth het twee kinders van ongeveer nege jaar elk

gestuur om hulp te ontbied. Die appellant het hulle

agternagehardloop en een van hulle (Elizabeth se dogter

uit 'n ander verbintenis) aangerand (hiervoor is

hy aán gewone aanranding skuldig bevind). Hierna het

die appellant weggeloop.

Omtrent 8 n.m. het die appellant weer sy op-

wagting by Elizabeth gemaak. Sy was toe binne-in die

huis saam met Tolly Adams (die eienaar van die huis) en

'n hele aantal ander persone. Van die aanwesiges het

hom .......

4

hom verwyt oor die moeilikheid wat hy vroeër die middag

gemaak het. Hy het verduidelikings en verskonings

aangebied. Elizabeth se oom, Willem Mbatha, het haar

gevra wat haar houding teenoor die appellant was.

Sy het in die teenwoordigheid van almal gesê dat sy nie

meer lief vir hom was nie. Die appellant is toe mee-

gedeel dat die polisie ingeroep sou word as hy weer daar

moeilikheid kom maak. Elizabeth het bygevoeg dat sy

in elk geval van plan was om by die polisie te gaan kla

oor die appellant se aanranding op haar dogter. Die

appellant is toe aangesê om te loop. Hy was klaarblyk-

lik ontevrede oor sy ontvangs en het by sy vertrek ge-

dreig dat die persone wat daar was, nie daardie nag in die

huis .........

5

huis sou slaap nie.

Mettertyd het sommige van die persone in die

huis begin slaap. Die huis het net uit een kamer met een

buitedeur bestaan. Daar was tien mense daarin, van wie

drie kinders was. Die getuie Jeremia Khuma was slegs 'n

besoeker en het besluit dat dit tyd geword het om húis toe

te gaan. Hy kon egter nie die deur oopkry nie omdat,

soos dit later geblyk het, die appellant dit van buite

met draad vasgebind het. Terwyl Jeremia nog

besig was om te sukkel met die deur, wat oud en verweerd

was, het die appellant van buite petrol gegooi deur

gaatjies in die deur. Onmiddellik daarna

het die appellant die petrol aan die brand gesteek

Die ..........

6

Die hele huis was onmiddellik in ligtelaaie.. Tolly

Adams en 'n helper het die deur oopgeskop en uitgehardloop

Buitekant het die appellant op Tolly Adams afgestorm en

met 'n panga na hom gekap. Adams het gekeer en is op

sy voorarm raakgeslaan. Die appellant het weggehard-

loop.

Al die persone in die huis het brandwonde op-

gedoen, party meer ernstig as ander. Twee persone,

t.w. Elizabeth se tweejarige dogtertjie en Jorina Roux,

'n volwasse vrou , se wonde was noodlottig. Ten

opsigte van laasgenoemde twee persone is die appellant

skuldig bevind aan moord, en ten opsigte van die ander agt

aan poging tot moord. Die skuldigbevinding aan aanran-

ding .........

7

ding met die opset om ernstig te beseer spruit uit die
aanval met 'n panga op Adams. Die verhoorhof
(COETZEE R en assessore in die rondgaande hof te Springs)
het bevind dat daar geen versagtende omstandighede by
die moorde aanwesig was nie, en die doodvonnis is dus
hiervoor opgelê. Dit is slegs teen hierdie bevinding
wat die appellant nou, met verlof van die verhoorregter,
in hoër béroep kom. Daar is dus geen appèl teen

enige van die ander vonnisse of teen enige van die skul-
digbevindinge nie.

Die vraag vir beslissing is dus bloot of die
verhoorhof se bevinding oor versagtende omstandighede
aangeveg kan word. Mej. Revelas, wat namens die ap-

pellant

8

pellant verskyn het, het betoog dat daar twee moontlike

versagtende omstandighede was, t.w. die appellant se gees-

tesgesteldheid weens Elizabeth se verwerping van hom en díe

vernederende manier waarop hy by haar woning behandel is.

en sy drankinname. Wat albei hierdie faktore betref word

die appellant gekniehalter deur die feit dat sy eie ge-

tuienis oor die gebeure deur die verhoorhof verwerp is (te-

reg, na my mening) en dat hy in elk geval geen feitebasis

voor die hof geplaas het waarop sy advokaat se betoog ge-

grond kan word nie.

Die gebrek aan 'n feitebasis is na my mening be-

slissend veral ten opsigte van die betoog dat die appellant

onder die invloed van drank was. Hy self het nie te dien

effekte ........

9

effekte getuig nie. Al wat in hierdie verband uit die

staatsgetuienis blyk is dat die appellant daardie middag.

voor sy eerste besoek aan Elizabeth, twee liters sorghum-

bier saam met Tolly Adams en Willem Mbatha gedrink het, en

dat hy by sy tweede besoek (d.w.s. ongeveer 8 n.m.) sy

vroeëre gedrag probeer verskoon het deur onder meer te

sê dat hy dronk was. Daar is egter geen getuienis

dat hy inderdaad by enige van die drie geleenthede wat

hy by Tolly Adams se huis was, tekens van drankinname

getoon het nie. Dit is nie duidelik bepaalbaar pre~

sies hoeveel drank hy die middag saam met Adams en

Mbatha gedrink het nie, maar dit was klaarblyklik te min

om nog enige invloed op hom te gehad het teen die laat

aand .........

10

aand toe hy die huis aan die brand gesteek het. Ek
stem dus met die verhoorhof saam dat drankgebruik nie
as 'n versagtende omstandigheid in hierdie saak aangemerk
kan word nie.

Ek kom dan by die appellant se geestesge-
sindheid ontstaande uit sy mislukte pogings om 'n ver-
soening met Elizabeth te bewerkstellig en die gebeure
rondom hierdie pogings. Sy verhouding met haar was
reeds in Maart 1982 verbreek. Daar kan myns insiens
aanvaar word dat hy weer betrekkinge wou hervat en dat
hy gegrief gevoel het oor haar weiering asook oor die ma-
nier waarop hy summier aangesê was om die huis te verlaat
Daarná het hy egter op 'n berekende manier petrol, dr.aad

en ........

11

en 'n panga gaan haal om 'n aanslag te loods, nie alleen

op die persone teen wie hy 'n grief gehad het nie, raaar

sommer teen almal in die huis, kinders inkluis.

Myns insiens kan die uitwerking op sy gemoed van sy vroeëre

verhouding met Elizabeth en van die voorafgaande gebeure

op die betrokke Saterdag kwalik as 'n versagtende omstan

digheid met betrekking tot hierdie daad beskou word.

Die vroeëre gebeure mag moontlik 'n verduideliking bied

vir sy optrede, maar hulle kan dit na my mening nie min-

der laakbaar maak nie.

Die bogemelde faktore wat voor hierdie hof

geopper is as moontlike versagtende omstandighede is

ook deur die verhoorhof oorweeg. Dit is- oorbekend

dat ..........

12

dat hierdie ho£ slegs op beperkte gronde 'n verhoorhof

se bevinding oor versagtende omstandighede kan omverwerp

Ek hoef egter nie op hierdie aspek uit te brei nie aan-

gesien ek met die verhoorhof se gevolgtrekking saamstem

Daar kan dus uiteraard na my mening geen gronde vir in-

gryping wees nie

Die appêl word van die hand gewys

E M GROSSKOPF, AR

CORBETT, AR )

Stem saam

BOSHOFF, AR )

---