---

ADONIS A J LAMEYER en DIE STAAT

SMALBERGER, Wn AR:-
477/83
N v H

477/83
N v H

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPèLAFDELING)

In die saak tussen:

ADONIS A J LAMEYER Appellant

en

DIE STAAT Respondent

CORAM: KOTZe, VILJOEN, ARR, et SMALBERGER, Wn AR
VERHOORDATUM: 21 MAART 1985
LEWERINGSDATUM: 21 MEI 1985

UITSPRAAK

SMALBERGER, Wn AR:-

Ek het die voorreg gehad om die uitspraak van

my kollega VILJOEN te lees. Ek stem, met eerbied, egter
nie saam met die slotsom waartoe hy gekom het nie.

Na my /

2
Na my mening is daar tereg nardens die Staat

toegegee dat indien die getuienis van Rachel Albertus

en Joseph Snyders verkeerdelik aanvaar is, daar nie

genoeg omstandigheidsgetuienis oorbly om 'n skuldigbevin=

ding te rugsteun nie. Ofskoon die vermoede gegrond is

dat daar 'n sameswering onder die Staatsgetuies was om die

appellant so min moontlik te impliseer en hom in die voor=

deligste lig moontlik te stel, en dit op die klimaat dui

waarin die getuienis beoordeel moet word (soos deur my

kollega VILJOEN bevind), bevorder dit nie noodwendig die

Staat se saak nie. Daar moet nog voldoende bewese feite

wees wat die enigste redelike afleiding regverdig dat die

appellant vir Ous (die oorledene) se dood verantwoordelik

was. As die getuienis van Rachel Albertus en Joseph

Snyders /............

3

Snyders buite rekening gelaat word, regverdig die oor=
blywende getuienis nie sodanige afleiding nie. Hoogstens
wek dit sterk agterdog dat die appellant Ous se dood
veroorsaak het - wat tekort skiet aan die vereiste bewys
bo redelike twyfel.
In haar oorspronklike verklaring aan die polisie
het Rachel Albertus nie die persoon wat sy die betrokke
Saterdagaand by die watervoor gesien het as die appellant
uitgeken nie. Op daardie tydstip kon daar geen sprake
wees dat sy weens vrees vir die appellant (of lede van sy
familie) geswyg het om sy identiteit te openbaar nie.
Blykens die getuienis was sy toe reeds 'n polisieberiggewer,
en was daar nog nie enige dreigemente teenoor haar geuiter
nie. Dit regverdig die afleiding dat sy óf nie in staat

was om /

4

was om die appellant uit te ken nie, òf nie oor die

nodige sekerheid beskik het dat dit wel hy was nie.

Sodanige af leiding strook. met beide die waarskynl'ikhede

en haar getuienis. 'n Ontleding van haar getuienis dui

daarop dat dit reeds donker moes gewees het toe sy op die

persoon afkom. Sy was nooit baie na aan hom nie, het

nooit sy stem gehoor nie en volgens haar oorspronklike

getuienis het sy nie sy gesig gesien nie (op 'n latere

stadium het sy egter voorgegee dat sy wel sy gesig gesien

het) . Sy was ook tot 'n mate beangs. Die omstandighede

was gevolglik nie bevorderlik vir betroubare uitkenning

nie. Haar bewering dat sy kort na die voorval aan

sekere persone gemeld het dat sy die appellant die betrokke

aand by die v/atervoor gesien het, word deur geen ander

getuienis /.............

5

getuienis gestaaf nie. As sy net 'n vermoede gehad het

dat dit die appellant was, en die stuk dekenlap en die

oorrok (bewysstuk ), wat sy uitgeken het as komende

van die appellant se ouerhuis, haar vermoede versterk het

en in sekerheid omskep het, sou nogtans verwag word dat

sy reeds in haar oorspronklike verklaring die appellant

sou betrek het, want die bykomende faktore wat die seker=

heid by haar sou laat ontstaan het, was toe reeds aan

haar bekend. Dit is dus te betwyfel of enige vermoede

wat sy miskien gehad het deur hierdie faktore versterk is,

In elk geval bestaan daar die gevaar dat 'n verkeerde

afleiding gemaak kon word van die aanwesigheid van die

dekenlap ën oorrok op die misdaadstoneel, want daar is geen

getuienis om aan te dui wanneer hulle in Ous se besit

gekom /.......................

6

gekom het nie. Dit kon die dag van haar dood gewees

het, of etlike maande vantevore, want Lea Lameyer (junior)

het vier of vyf maande voor Ous se dood die oorrok laas

in 'n hangkas in die appellant se ouerhuis gesien,

Wat die fiets betref, het Rachel Albertus nie

in haar oorspronklike verklaring die fiets as dié van

die appellant se oom uitgeken nie. Dit het sy eers later

gedoen in dieselfde verklaring waarin sy die appellant

beskuldig het as synde die persoon wat sy by die watervoor

gesien het. Daardie verklaring was jare later gemaak,

skynbaar na die appellant se arrestasie, en toe daar reeds

gerugte omtrent sy betrokkenheid in omloop was. Rachel

Albertus was nooit juis vriendelik gesind teenoor die

appellant nie, en die versoeking moes dus groot gewees het

om /.....................

7.

om willekeurig of onwillekeurig hom as die . "skuldige"

uit te wys. Na my mening kan daar geen peil getrek

word op haar betroubaarheid nie (en moontlik ook nie op

haar eerlikheid nie), en moes haar getuienis gevolglik

geheel en al buite rekening gelaat gewees het vir

sover. dit betrekking het op die uitkenning van die

appellant.

Wat Joseph Snyders se getuienis betref, is ek

bereid om te aanvaar dat daar wel 'n ontmoeting tussen

hom en die appellant te Stikland was soos deur hom getuig,

en dat die appellant se ontkenning tot die teendeël vals

is. Ek beskou dit egter as hoogs onwaarskynlik dat die

appellant so spontaan teenoor hom sou erken het dat hy vir

Ous doodgemaak het. Dit is gemene saak dat toe hulle

jonger /..................

8

jonger was hulle baie met mekaar baklei het, en dat die

appellant voorheen vir Snyders se neef ernstig aangerand

het. Ofskoon hulle ten tyde van die ontmoeting te

Stikland nie vyandig gesind was teenoor mekaar nie, was

hulle ook nie met mekaar goed bevriend nie. Bowendien

het hulle (afgesien van die vorige Saterdag} vir mekaar

vir lank nie gesien nie. Etlike dae vantevore het die

appellant vir Snyders op Bellville-stasie opsetlik probeer

vermy (aldus Snyders). Sy beweerde spontane erkenning

teenoor Snyders te Stikland is, myns insiens, eënvoudig

nie te rym. met hierdie omstandighede nie. En waarom sou

die appellant, wat op daardie tydstip amper as 'n voort=

vlugtige beskou kon word, vir Snyders inlig aangaande sy

werk- en woonomgewing wat tot sy moontlike latere opsporing

kon /.....................

9

kon lei? Snyders was immers nie die soort persoon

op wie se swye daar peil getrek kon word nie.

Afgesien hiervan was Snyders nie in alle opsigte 'n

oortuigende getuie nie.

Die moontlikheid dat iets deur die appellant

aan Snyders gesê is wat op 'n misverstand uitgeloop het,

kan nie uitgesluit word nie as in ag geneem word die

onwaarskynlikheid dat die appellant sou erken het dat hy

Ous doodgemaak het. Die appellant kon, byvoorbeeld,

toe Snyders by hom verneem het waarom die polisie hom

soek, gesê het "Bok, hulle sê ek het die vrou doodgemaak"

en nie "Bok, ek het die vrou doodgemaak" soos deur Snyders

getuig nie. Die verhoorhof het nooit die moontlikheid van

so 'n misverstand oorweeg nie. Die vraag ontstaan waarom

die /...................

10

die appellant valslik die ontmoeting ontken as daar net
'n misverstand was. In S v Mtsweni 1985(1) SA-590 (A)
op 594 B is daar gesê dat: "By die beoordeling van
leuenagtige getuienis deur 'n beskuldigde moet daar; onder
meer, gelet word op:

(a) Die aard, omvang en wesenlikheid van die
leuens, en of hulle noodwendig op 'n
skuldbesef dui.
(b) Die beskuldigde se ouderdom, ontwikkelings=
peil, kulturele en maatskaplike agtergrond
en stand in soverre hulle 'n verduideliking
vir sy leuens kan bied.
(c) Moontlike redes waarom mense hulle tot leuens
wend, byvoorbeeld omdat in 'n gegewe geval
'n leuen meer aanneemlik as die waarheid
mag klink.
(d) Die neiging wat by sommige mense mag ont=
staan om die waarheid te ontken uit vrees
dat hulle by 'n misdaad betrek gaan word, of
omdat hulle vrees dat erkenning van hulle
betrokkenheid by 'n voorval of misdaad, hoe
gering ook al, gevare inhou van 'n afleiding
van deelname en skuld buite verhouding tot
die waarheid."

Die /

11

Die appellant kon moontlik gevrees het dat 'n

nadelige afleiding teen hom gemaak sou word as hy 'n

ontmoeting wat uitgeloop het op 'n gesprek oor Ous se

dood erken het. Dit bied 'n verduideliking waarom hy sou

wegskram van enige ontmoeting op Stikland.

Die onwaarskynlikheid dat die appellant teenoor

Snyders onomwonde sou erken het dat hy Ous doodgemaak

het, bly egter oorheersend, en op grond daarvan behoort

Snyders se getuienis aangaande die beweerde erkenning nie

aanvaar te gewees het nie. Met die beoordeling van hierdie

onwaarskynlikheid is hierdie Hof nie in 'n minder gunstige

posisie as die Verhoorhof nie.

Soos reeds genoem, as die getuienis van Rachel

Albertus en Joseph Snyders buite rekening gelaat word, is

daar /..........................

12

daar nie voldoende getuienis om 'n skuldigbevinding

te regverdig nie. Die enigste Oorblywende getuienis van

noemenswaardige belang is die van Lea Lameyer (junior).

Haar getuienis is vatbaar vir grondige kritiek.

Daarbenewens word dit, wat die belangrikste aspekte

daarvan betref, nie deur enige ander getuienis gestaaf

nie. Haar getuienis dat die matras meer as 'n maand later

nog nat of klam van die bloed was, is onoortuigend. Haar

beskrywing van die vreemde trui wat sy in die huis gevind

het, kom nie ooreen met Anna Matalla se beskrywing van

die trui wat Ous die betrokke Saterdag aangehad het nie.

Die mediese getuienis dui daarop dat Ous omtrent doodge=

bloei het. Gevolglik moes daar baie bloed gewees het op

die plek waar sy doodgemaak is. Nogtans is daar geen

getuienis /..........................

13

getuienis dat met latére ondersoek daar enige tekens
van bloed in die appellant se ouerhuis gevind is nie.
Skrapsels wat geneem is van die verf wat die beweerde
bloed op die muur sou bedek het, het nie 'n positiewe
uitslag gelewer nie. Dit is onwaarskynlik dat die
appellant, waar daar andersins versigtig deur hom te
werke gegaan is, sou hy die skuldige gewees het, nie ook
van die bebloede lappe, trui en matras sou probeer het om
ontslae te raak nie. Bowendien, sou hy die risiko geloop
het om Tokkie by hom te laat kom slaap as daar duidelike,
tekens van bloed en bebloede artikels in die huis te
bespeur was wat agterdog sou wek en 'n verduideliking van
hom sou verg?

Dat daar aansienlike suspisie bestaan dat die

appellant Ous se dood veroorsaak het, is nie te betwyfel

nie /

14

nie. Dit word versterk deur sy onbevredigende en

leuenagtige getuienis en sy latere agterdogtige gedrag,

Daar is egter te veel twyfelagtighede en 'n gebrek aan

oortuigende feitebasis om die gevolgtrekking dat die

appellant aandadig was aan Ous se dood as die enigste

redelike afleiding te regverdig. Gevolglik ontbreek

die nodige bewys van sy skuld bo alle redelike twyfel

Na my mening moet die appèl slaag, en die

skuldigbeyinding en vonnis ter syde gestel word.

J W SMALBERGER
WAARNEMENDE APPeLREGTER

KOTZé, AR - stem saam

---