---

SAAK N0. 237/84
/CCC

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA

(APPèlAFDELING)

In die saak tussen:

PRESTON SHAW APPELLANT

en

DIE STAAT RESPONDENT

CORAM: TRENGOVE, BOTHA ARR et NICHOLAS Wnde AR

VERHOOR: 6 SEPTEMBER 1985

GELEWER: 24 SEPTEMBER 1985

UITSPRAAK

TRENGOVE, AR:

Die appellant is op 2 September 1983 in

die/ ............

2.

die streekhof vir die Streeksafdeling Oos-Kaap, gehou

te Gelvandale, skuldig bevind aan verkragting en ge-

vonnis tot drie jaar gevangenisstraf. Die hof het

bevind dat hy op Sondagaand, 12 Junie 1983, in 'n

toiletgebou op die terrein van die Frank Joubert-

laerskool te Schauderville 'n vroulike persoon, ene

Everil Florist (die klaagster), verkrag het. Die

appellant was destyds 23 jaar oud en die klaagster

21 jaar. Nadat sy appèl na die Oos-Kaapse Afdeling

misluk het, kom die appellant nou met verlof van hier-

die hof - verleen kragtens die bepalings van artikel

316(8)(c)(ii) van die Strafproseswet, 51 van 1977 -

in hoër beroep teen sy skuldigbevinding. Afgesien

van/ .............

3.
van die klaagster se getuienis, het die Staat nie
oor enige ander direkte getuienis van die beweerde
verkragting beskik nie. Soos ek weldra sal aantoon,
het die Staat egter op sekere bykomstige omstandigheids-
getuienis gesteun ter stawing van die klaagster se
relaas. Die appellant het reeds by die aanvanklike
verrigtinge ingevolge artikel 122A van die Straf-
proseswet te kenne gegee dat hoewel hy die betrokke
aand intiem met die klaagster verkeer het, met haar
instemming, hy haar nie aangerand of vleeslike ge-
meenskap met haar gehad het nie. By sy verhoor het
hy hiermee volhard. Die streeklanddros het die klaag-
ster se weergawe van die gebeure dié betrokke aand

aanvaar/

4.

aanvaar en die appellant se getuienis daaromtrent

as onwaar verwerp. Die kernvraag in hierdie appèl

is of die streeklanddros met sy evaluering van die

klaagster se getuienis en sy benadering tot die

appellant se weergawe van die gebeure gefouteer het,

al dan nie. Gesien die strekking van die argumente

wat in hierdie hof aangevoer is, is dit nodig om

betreklik breedvoerig na die getuienis te verwys.

Die strekking van die klaagster se ge-

tuienis is soos volg. Die klaagster en haar vriendin,

die staatsgetuie Jennifer Coltman, het die betrokke

Sondagaand na die Waldorf Restaurant gegaan en 'n

tydlank daar vertoef. Die klaagster het die appellant

daar/........

5.

daar opgemerk. Sy het hom destyds slegs in die

verbygaan geken, hulle het in dieselfde buurt gewoon,

maar hulle was nie persoonlik bevriend nie. Die

klaagster het met haar kruisondervraging ontken dat

sy ooit voorheen met die appellant uitgegaan het en

selfs op meer as een geleentheid geslagsomgang met

hom sou gehad het. Sy het verder ook ontken dat

die appellant in die restaurant by hulle sou aangesluit

het en dat sy sou ingestem het dat hy haar later na

haar huis kon vergesel. Hoe dit ook al sy, die

klaagster en haar vriendin het later vanaf die

Waldorf Restaurant vir 'n wyle na 'n verpleegsters-

tehuis gegaan en toe hulle daar vertrek, was hulle

van/ ............

van plan om huis toe te gaan. Terwyl hulle op

pad daarheen in Newalstraat loop, het die appellant

skielik en heel onverwags van agter gekom en die

klaagster aan haar nek beetgegryp. Hy het Jennifer

aangesê om aan te loop. Die klaagster het haar

toe gevra om eerder saam met haar te gaan maar

Jennifer het nie aan haar versoek gehoor gegee nie

want, soos die klaagster dit gestel het, "Preston

het 'n klip opgetel en toe sê hy sy moet aangaan. "

Jennifer het toe in 'n systraat, Alkannastraat, af-

gedraai en die klaagster het haar die aand nie weer

gesien nie. Die appellant het daarop aangedring

dat die klaagster met hom moes saamgaan. Toe sy

onwillig/ ...........
6.

7.

onwillig was om die appellant te vergesel, wou hy

haar eers gooi met die klip wat hy opgetel het,

maar sy het hom afgeweer. Daarna het hy die klaag-

ster se kop afgedruk en haar gedwing om saam met hom

te gaan. Op 'n vraag of dit dan nie by haar opgekom

het om vir Jennifer te skreeu om hulp nie, het die

klaagster gesê dat al wat sy vir Jennifer gevra het,

was om saam met haar te gaan.

Die klaagster het toe onder dwang saam

met die appellant gegaan. Dit was ongeveer 21h20.

Hulle is vanaf Newalstraat, met Jamesonweg langs, na

die appellant se huis. Gevra of sy nie op pad daarheen

om hulp geskreeu het nie, het die klaagster geantwoord

"Toe/.......

8.

"Toe ons daar oor die veld kom toe kom daar 'n oom

Ave Road af. Ek het die oom gevra om my te help

en Preston het my getrek en die oom het net eenkeer

gekyk en aangeloop, met die gevolg die mense wat

daar by daardie winkel gestaan het by die Casino se

kant is Preston se vriende en dit sou nie gebaat

het om hulle te vra nie want hulle sou geen notisie

geneem het nie, want dit is sy vriende."

Toe hulle by sy huis aankom, het die

appellant die klaagster in die agterplaas ingetrek.

Terwyl hulle daar was, het iemand in die huis die

agterdeur oopgemaak en toe die klaagster om hulp

vra, is die deur as't ware in haar gesig toegemaak

Die/ ...........

9.

Die appellant wou daar in die agterplaas gemeenskap

met die klaagster gehad het, maar hy het van plan

verander omdat, soos sy dit gestel het, "ek het te

veel geraas gemaak en aangegaan." Die klaagster het

ontken dat sy sou gesê het dat sy nie daar gemeenskap

wou hê nie omdat sy bang was dat die mense in die

huis hulle sou sien. Van daar af het die appellant

weer met haar in Jamesonweg afgestap. Dit blyk dat

die huise aan weerskante van Jamesonweg na aan die

straat geleë is en dat die ligte in etlike van hierdie

huise nog aan was. Toe die klaagster gevra is waarom

sy nie by dié geleentheid om hulp geroep het nie, was

haar antwoord: "Ek het nie geskreeu nie, die rede

hoekom/.........

10.

hoekom ek nie geskreeu het nie, hoe kan ek skreeu as

hy my - hy hou my nog vas nê, met die gevolg Preston

hy het 'n wraak teen my gehad want hy hou my vas en

elke beweging wat ek maak dan skop hy my teen my bene

En Preston gryp my, dan loop ek 'n bietjie verder en

ek ruk onder hom uit, dan skop hy my of hy tel 'n

klip op om my te gooi , ek moet nou my eie liggaam

beseer om hom tevrede te stel. "

Die klaagster het voorts getuig dat

toe hulle by die Frank Joubert-laerskool kom, het

die appellant haar op die skoolterrein ingetrek en

na die latrines geneem. Daar het hy haar op 'n

sementblad neergegooi, haar skoene uitgetrek, haar

bloes/ .......

bloes, kouse en damesbroekie afgeruk en, in weerwil

van haar verset en gespartel, vleeslike gemeenskap

met haar gehad. Die appellant wou daarna ook nog

die klaagster se romp aftrek maar sy het gesê dat sy

dit self sou doen, en hy het toe vir 'n oomblik sy

greep op haar verslap. Sy het toe losgeruk, opge-

spring, op vlug geslaan en by 'n huis in Jamesonweg

om hulp gaan aanklop. Op weg daarheen het sy twee

keer gestruikel en geval, en ook teen 'n draad om-

heining vasgehardloop. In dié proses het sy 'n hele

aantal skraapmerke en soortgelyke beserings opgedoen

Met haar kruisondervraging het die klaagster baie

beslis ontken dat sy ingestem het dat die appellant

gemeenskap/.......
11.

12.

gemeenskap met haar kon hê. Sy het ook ontken dat

hulle enige mansstemme in die rigting van die latrines

hoor nader het en dat dit die rede sou wees waarom

sy so skielik daar weggehardloop het. Die klaagster

het voorts getuig dat toe sy by die huis in Jamesonweg

aanklop, het 'n vrou die deur oopgemaak. Sy het haar

nie geken nie. Dit het later geblyk dat dit die

staatsgetuie, mev Moniera Daniels, was. Die klaag-

ster het in die huis ingehardloop tot in die slaap-

kamer. Sy het gesê dat sy op daardie stadium so

gehuil het en so ontsteld was dat sy nie behoorlik

aan mev Daniels kon verduidelik wat haar oorgekom

het nie. Die appellant het kort op haar hakke

daar/........

13.

daar aangekom. Hy het toe aan mev Daniels ver-

duidelik dat "ons twee het saamgeloop en toe kom

daar ouens en toe hardloop ek (d i die klaagster)

weg vir die ouens." Volgens die klaagster het sy

die bewering terstond ontken en aan mev Daniels gesê

"daar het nie ouens ons gejaag nie, ek het onder hom

uitgehardloop want hy het my verkrag . " Mev Daniels

sou die appellant toe gestuur het om die klaagster

se klere te gaan haal. Hy is daar weg en die klaag-

ster het hom daarna nie weer gesien nie. Nadat mev

Daniels die klaagster 'n T-hempie gegee het om aan te

trek omdat sy net in 'n romp geklee was, is sy na

haar tante, mev Martha Plaatjies, wat ook in daardie

omgewing /.........

14

omgewing gewoon het. Die volgende dag, Maandag, 13
Junie 1983, het die appellant se ma die klaagster
se skoene en sykouse na haar huis gebring maar haar
bloes en onderklere het sy nooit weer teruggekry nie.
Die klaagster was om een of ander rede nie deur 'n
distriksgeneesheer ondersoek nie. Sy was wel die
Maandagoggend deur 'n private geneesheer ondersoek
maar die besonderhede van sy bevindings is nie in
getuienis aan die hof voorgelê nie. Voordat ek
van die klaagster se getuienis afstap, wys ek net
in die verbygaan daarop dat sy in haar hoofgetuienis
geen woord gerep het oor die gebeure by die appellant
se huis nie. Dit het eers gedurende haar kruis-

ondervraging/ ....

15.

ondervraging aan die lig gekom dat die appellant

haar soontoe geneem het voordat hulle na die skool-

terrein is.

Ek kom vervolgens by mej Jennifer

Coltman se getuienis. Sy het bevestig dat sy en

die klaagster die betrokke Sondagaand saam by die

Waldorf Restaurant was. Hulle het teen ongeveer

20h00 daar aangekom en 'n hele tyd daar vertoef. Die

appellant was ook daar maar hy het nie op enige stadium

by hulle aangesluit of in hulle geselskap verkeer nie.

Sy en die klaagster was deurentyd saam en as die

appellant, soos beweer is, aan die klaagster sou

voorgestel het dat hy haar huis toe sou vergesel,

sou/......

16.

sou sy beslis daarvan geweet het. Volgens mej

Coltman het dit nooit gebeur nie. Sy het ook

ontken dat sy, die klaagster, die appellant en

ene Ronald Haaker ooit saam, op sosiale vlak, uit-

gegaan het. Sy het verder bevestig dat sy en die

klaagster vanaf die Waldorf Restaurant eers by n ver-

pleegsterstehuis aangegaan het voordat hulle teen on-

geveer 21h30 huiswaarts gekeer het. Toe hulle naby

die hoek van Newal- en Alkannastraat kom, het sy

skielik die appellant vlak agter hulle gewaar. Hy

het die klaagster toe om die nek gevat en aan mej

Coltman gesê sy moet aanstap. Die klaagster vra

haar toe om saam met haar te gaan, maar sy wou

liewer/......

liewer in Alkannastraat afdraai omdat dit 'n korter

pad huis toe was. Mej Coltman het, met haar

kruisondervraging, te kenne gegee dat sy geensins

die indruk gekry het dat die klaagster onwillig of

ontevrede was om saam met die appellant te gaan nie

Daar het niks buitengewoon of kommerwekkend gebeur

nie en sy het geen rede gehad om te dink dat die

klaagster in gevaar verkeer nie. Dit is ook in-

siggewend dat mej Coltman geen melding daarvan

gemaak het nie dat die appellant 'n klip sou op-

getel het toe hy haar aangesê het om op haar eie

aan te stap.

Die volgende staatsgetuie, mev

Moniera/......
17.

Moniera Daniels, het getuig oor die voorval by haar

huis in Jamesonweg toe die klaagster teen ongeveer

22h45 die betrokke Sondagaand daar om hulp aange-

klop het. Sy was reeds in die bed toe sy skielik

'n stampery aan die voordeur hoor. Sy het daarheen

gegaan en toe sy die voordeur oopsluit, storm 'n

vreemde vrou die huis binne tot in haar slaapkamer

Dit was die klaagster. Sy het gehuil en was klaar-

blyklik baie ontsteld. Sy het aanhoudend aan mev

Daniels gesê "aunty bel net my pa asseblief om my

te kom haal, asseblief aunty bel my pa, bel my pa

ek wil my pa hê." Hoewel die klaagster haar die

telefoonnommer gegee het, kon sy om een of ander

rede/......
18.

rede nie na haar huis deurkom nie. Mev Daniels

het gesê dat sy so uit die veld geslaan was dat sy

moontlik 'n verkeerde nommer geskakel het. Na 'n

tweede probeerslag het sy maar haar pogings laat

vaar. Toe sy weer kyk, staan daar 'n vreemde man

op die drumpel van die voordeur. Dit was die

appellant. Op 'n vraag van mev Daniels oor wat hier

aan die gang is, antwoord die appellant "... dit was

nie nodig vir die meisie om hier in mevrou se huis

in te hardloop nie, want ons twee het gevry agter

die skool en toe sien sy 'n bondel manne kom aan en

toe hardloop sy nou weg...." Volgens mev Daniels

het die klaagster nie op hierdie mededeling ge-

reageer/........

19.

20.

reageer nie. Sy het nie by dié geleentheid of

in enige ander stadium, aan mev Daniels gesê dat

die appelXant haar verkrag het nie. Sy het net

herhaal "bel my pa om my te kom haal , bel my pa."

Die appellant het toe heeltemal spontaan gesê dat

hy moet stap want die klaagster se skoene is nog by

die skool. Mev Daniels het hom nie opdrag gegee

om die klaagster se klere te gaan haal nie. Nadat

hy vertrek het, het mev Daniels die klaagster

rooi bloes gegee om aan te trek en sy is toe ook

daar weg.

Die laaste staatsgetuie was mev Martha

Plaatjies, die klaagster se tante. Sy het getuig

dat/..........

21.

dat die klaagster om ongeveer 22h45 die betrokke

Sondagaand by haar huis aangekom het. Sy het net

romp en 'n T-hempie aangehad, sy was kaalvoet en

sy het onbedaarlik gehuil. Volgens dié getuie was

die klaagster se lyf vol krapmerke. Hiermee is die

opsomming van die getuienis wat namens die Staat

aangebied is , afgehandel

Die strekking van die appellant se

getuienis is soos volg. Hy was die betrokke Sondag-

aand by die Waldorf Restaurant en het die klaagster

en haar vriendin, Jennifer Coltman, ook daar gesien

Hulle het gesit en bier drink. Hy het hulle albei

baie goed geken. Trouens, hoewel hy nooit 'n vaste

verhouding/ .......

22.

verhouding met die klaagster gehad het nie, het hy

voorheen reeds met haar uitgegaan, intiem met haar

verkeer, en selfs by drie of vier geleenthede, by

sy huis, met haar gemeenskap gehad. In alle geval, hy

het dié aand 'n rukkie by hulle gaan sit en gesels.

In 'n stadium toe hy en die klaagster alleen was -

Jennifer het vir 'n oomblik bf na die toilet bf die

kroeg gegaan - het hy gesê dat hy haar graag later

huis toe wou vergesel. Sy het niks daarop gesê nie,

en net geglimlag. Die appellant is om ongeveer 22h00

van die restaurant af weg. Toe hy buite kom, gewaar

hy die klaagster en Jennifer aan die oorkant van die

straat. Hy wou by hulle aansluit en het na die klaag-

ster geroep, maar hy is toe verhinder deur iemand

wat/ .........

23.

wat hom iets wou meedeel. Enkele oomblikke later

is hy toe tog agter hulle aan, en het hulle naby

die hoek van Newal- en Alkannastraat ingehaal. Vol-

gens die appellant het die klaagster en Jennifer nie

eers by die verpleegsterstehuis aangegaan nie. Toe

hy by die klaagster kom, het hy sy hand om haar nek

gesit, en haar gesê om saam met hom te gaan. Sy het

dit heeltemal gewilliglik gedoen. Jennifer het in

Alkannastraat afgedraai en hy en die klaagster het

verder in Newalstraat aangestap. Hy het ontken dat

die klaagster vir Jennifer gevra het om liewer saam

met haar (die klaagster) te gaan.

Die appellant en die klaagster is toe

na/.......

na die appellant se ouerhuis by 4 2 Jamesonweg.

Hy het haar na die agterplaas geneem en daar met

haar gevry. Hy wou ook met haar gemeenskap hê maar

sy was skrikkerig dat die huismense hulle sou sien

Soos die appellant dit gestel het "Toe wil ek met

haar 'sex' hê in ons agter 'yard' en toe sê sy nee

sy wil nie daar nie 'because' my ma hulle slaap in

die agter kamer en die lig het nog gebrand want die

mense was nog wakker gewees." Die appellant stel

toe voor dat hulle na die kerkterrein gaan maar die

klaagster het gemeen dat dit nie 'n geskikte plek is

om te vry nie. Hulle loop toe weer met Jamesonweg

langs tot by die skoolterrein Hulle het deur die

draad/ ..........
24.

25.

draad geklim en na die toiletgebou gegaan. Een van

die toilette was toevallig oop. Die appellant het

sy baadjie op die sementvloer neergegooi en die

klaagster het op sy voorstel daarop gaan lê. Die

appellant het toe vir 'n hele tyd lank met haar gevry

maar hy kon nie 'n ereksie kry nie. Hy het naderhand

bo-op die klaagster gelê. Sy broek was afgetrek tot

by sy knieë. Die klaagster se bolyf was kaal, haar

romp was opgetrek, hy het reeds haar damesbroekie

heeltemal afgetrek, en sy het ook nie meer haar skoene

aangehad nie. Op daardie oomblik hoor hulle skielik

mansstemme nader. Dit het geklink asof hulle baie

naby was. Volgens die appellant het voetgangers

dikwels/.......

26.

dikwels die skoolterrein as 'n kortpad van een "rand"

na 'n ander gebruik. Toe hulle die stemme hoor, het

die appellant vir die klaagster gesê sy moet wag en

stil bly, hy gaan net loer wie dit is. Terwyl hy

nog besig was om sy broek op te trek, het die klaagster

opgespring en weggehardloop. Sy het haar bloes,

skoene en onderklere daar gelos. Die appellant het

beskryf hoe die klaagster, in die hardloop, geval het,

hoe sy haar teen die draad vasgeloop het, en by mev

Daniels se huis gaan aanklop het. Die appellant het

gesê dat die klaagster heeltemal gewillig was dat hy

intiem met haar verkeer. Hy het egter ontken dat

hy inderdaad gemeenskap met haar gehad het

Die/........

27.

Die appellant het agter die klaag-

ster aangegaan tot by mev Daniels se huis. Hy

het nie ingegaan nie maar by die voordeur met mev

Daniels gepraat. Die klaagster het in 'n kamer op

'n kooi gesit en huil. Die appellant vertel toe aan

mev Daniels wat gebeur het. Sy getuienis in dié

verband is soos volg: "Ek het gesê ek en Evril het

gevry daar agter in die skool 'yard'. Ek het net

kortliks vir haar gesê ons het gevry agter in die

skool 'yard' en daar het ouens op ons afgekom en toe

het sy net begin hardloop." Hierna het die appellant

heeltemal spontaan gesê dat die klaagster se skoene

en haar goed nog op die skoolterrein is, dat hy dit

gaan/ .......

28.

gaan haal, en dat hy haar huis toe sou neem sodra hy

terugkom. Hy is terug na die skoolterrein maar het

net die klaagster se skoene en kouse daar gekry. Oor

wat onmiddellik hierna gebeur het, het die appellant

in sy hoofgetuienis te kenne gegee dat toe hy terug-

kom by mev Daniels se huis, met die skoene en kouse,

hy gevind het dat die klaagster reeds weg is. Met

sy kruisondervraging het hy aanvanklik gesê dat mev

Daniels hom meegedeel het dat die klaagster reeds

huis toe is maar na verdere ondervraging het hy erken

dat hy nie weer by mev Daniels se huis aangegaan het

nie en dat hy in dié opsig 'n leuen vertel het. Hy

het toe verduidelik dat hy vanaf die skoolterrein na

sy/......

29.

sy verloofde gegaan het waar hy die nag deurgebring

het. Op pad daarheen het hy die skoene en kouse

versteek. Hy is die volgende oggend teen ongeveer

06h00, met die kouse en skoene, na sy huis waar hy

verneem het dat die polisie reeds daar was op soek

na hom. Hy het die skoene en kouse toe aan sy ma

gegee en haar versoek om dit na die klaagster te neem,

Die enigste ander getuie namens die

verdediging was die appellant se ma, mev Shirley

Shaw. Sy het getuig dat sy die betrokke Sondagaand

reeds vanaf 18h00 by die huis was. Sy, haar man,

hulle dogter en dié se vriend, en twee jonger kinders

het die aand na 'n videoband op hulle televisiestel

gekyk./.......

30.

gekyk. Hulle het eers om ongeveer 23h30 gaan

slaap. Volgens mev Shaw het daar dié aand niks

buitengewoon by hulle huis gebeur nie en sy het ook

niks abnormaal gehoor nie. Sy het ook gesê dat die

agterplaas 'n betreklike klein oppervlakte het. Hier-

mee is die opsomming van die getuienis by die verhoor

afgehandel.

Teen hierdie agtergrond kan die kern-

vraag in hierdie appèl nou ondersoek word, naamlik,

of die verhoorhof gefouteer het met sy evaluering

van die getuienis. Soos uit die ontleding van die

getuienis hierbo blyk, was daar, wat die verkragting

self betref, 'n regstreekse botsing tussen die getuienis

van/.........

31.

van die klaagster en dié van die appellant. Sy het

getuig dat hy in die toilet op die skoolterrein met

haar gemeenskap gehad het en dat dit teen haar sin

geskied het; hy het albei hierdie aantygings ontken

Die landdros het heeltemal tereg as uitgangspunt aan-

vaar dat die staatsaak ten opsigte van die beweerde ver-

kragting, as sodanig, op die enkele getuienis van die

klaagster berus en dat die sogenaamde versigtigheidsreëls

by die beoordeling daarvan in ag geneem behoort te

word. Derhalwe het die landdros homself gewaarsku

om versigtig te wees met sy hantering van die klaagster

se getuienis. Maar, dit is uiteraard nie op sigself

voldoende/........

32.

voldoende nie. Dit moet ook duidelik blyk dat die

hof die getuienis inderdaad met die nodige omsigtigheid

benader het. In S v Avon Bottle Store (Pty) Ltd. and

Others,1963(2) S A 389 (A) op 393H - 394H, het Botha, AR

in verband met die versigtigheidsreël ten opsigte van

medepligtiges se getuienis, dit so gestel: "What is

necessary is that the judicial officer, who is also the

trier of fact, should demonstrate by his treatment of

the evidence ... that he has in fact heeded the warning."

Na my oordeel het die landdros, ten spyte van die waar-

skuwing aan homself, nie die klaagster se getuienis met

voldoende versigtigheid geëvalueer nie

Wat die toepassing van die versigtig-

heidsreël in 'n geval soos die onderhawige betref,

volstaan/.......

volstaan ek met 'n verwysing na die volgende ge-
wysdes. In S v Artman and Another 1968(3) S A
339 (A) op 341 A - C, het Holmes AR ten opsigte
van die getuienis van 'n enkelgetuie gesê:

"That fact, however, does not require the
existence of implicatory corroboration:
indeed, in that event she would not be a
single witness. What was required was that
her testimony should be clear ánd satisfactory
in all material respects; see R v Mokoena,
1956 (3) S.A. 81 (A.D.) at pp. 85-6. The
trial Court unanimously found that her evi-
dence passed this test. I would add that,
while there is always need for caution in
such cases, the ultimate requirement is proof
beyond reasonable doubt; and courts must
guard against their reasoning tending to
become stifled by formalism. In other words,
the exercise of caution must not be allowed
to displace the exercise of common sense;...."

En in S v Sauls and Qthers 1981(3) S A 172 (A) op

180 E - G/ . . . .

33.

34.

180 E - G het Diemont AR dit so gestel:

"There is no rule of thumb test or formula
to apply when it comes to a consideration
of the credibility of the single witness
(see the remarks of Rumpff JA in S v Webber
1971 (3) SA 754 (A) at 758). The trial
Judge wil1 weigh his evidence, will consider
its merits and demerits and, having done so,
will decide whether it is trustworthy and
whether, despite the fact that there are
shortcomings or defects or contradictions in
the testimony, he is satisfied that the
truth has been told. The cautionary rule
referred to by De Villiers JP in 1932 may be
a guide to a right decision but it does not
mean
'that the appeal must succeed if any criticism,

however slender, of the witnesses' evidence

were well founded'

(per Schreiner JA in R v Nhlapo (AD 10 November
1952) quoted in R v Bellingham 1955 (2) SA 566
(A) at 569). It has been said more than once
that the exercise of caution must not be allowed
to displace the exercise of common sense."

Die/.........

35.

Die vraag wat dus in die onderhawige geval onder-
soek moet word, is of die klaagster se getuienis
in elke materiële opsig wesentlik bevredigend is.
En hier moet ek net byvoeg dat die getuienis in dié
sin as bevredigend beskou kan word al sou dit vir 'n mate van kritiek vatbaar mag wees.

Daar is nog 'n verdere kompliserende
faktor en dit is dat die getuienis van die klaagster
(as enkelgetuie) op alle wesentlike punte weerspreek
word deur die appellant se weergawe van die gebeure.
Hierdie hof het in S v Guess 1976 (4) S A 715 op 718H - 719A
met goedkeuring verwys na die volgende passasie in die
uitspraak R v Singh 1975 (1) S A 227 (N) waar Leon R

op/

op bl. 228 verduidelik hoe 'n feitekonflik van hier-
die aard benader behoort te word:

"Because this is not the first time that one
has been faced on appeal with this kind of
situation, it would perhaps be wise to re-
peat once again how a court ought to approach
a criminal case on fact where there is a con-
flict of fact between the evidence of the
State witnesses and that of an accused. It
is quite impermissible to approach such a
case thus: because the court is satisfied
as to the reliability and the credibility of
the State witnesses that, therefore, the
defence witnesses, including the accused must
be rejected. The proper approach in a case
such as this is for the court to apply its
mind not only to the merits and demerits of
the State and defence witnesses but also to
the probabilities of the case. It is only
after so applying its mind that a court would
be justified in reaching a conclusion as to
whether the guilt of an accused has been es-
tablished beyond reasonable doubt. The best

indication/ ...

36.

37.

indication that a court has applied its mind
in the proper manner in the above-mentioned
examples is to be found in its reasons for
judgment including its reasons for the accep-
tance and the rejection of the respective wit-
nesses."

Ek kom nou by die verhoorhof se evaluering
van die getuienis. Die hof het baie sterk en defini-
tiewe bevindings aangaande die geloofwaardigheid van
die klaagster, mej Coltman en die appellant gemaak.
Die klaagster het 'n besonder gunstige indruk op die
hof gemaak nieteenstaande "enkele swakhede" in haar
getuienis wat egter, na die oordeel van die hof, nie
haar geloofwaardigheid aangetas het nie. Mej Coltman
het die hof eweneens beïndruk as 'n eerlike en geloof-

waardige/

38.

waardige getuie. Daarenteen het die appellant 'n
swak indruk op die hof gemaak. Die hof het bevind
dat hy homself talle kere weerspreek het, dat sy
getuienis deurspek was met onwaarskynlikhede, en dat
hy met sy kruisondervraging met tye totaal ontwykend
was. Na oorweging van die getuienis, en met inag-
neming van die waarskynlikhede soos hy dit gesien het,
kom die landdros dan tot die volgende slotsom:

"Die Hof huiwer hoegenaamd vir geen oomblik
in die lig van die swak getuienis gelewer
deur die beskuldigde, die talle weersprekings
in sy weergawe, die hoogsonwaarskynlikhede in
sy weergawe met betrekking waarom klaagster
sou weghardloop, dat beskuldigde se relaas net
nie moontlik redelik waar kan wees wanneer dit
opgeweeg word teenoor die sterk en indruk-
wekkende getuienis gelewer deur die klaagster

soos/

39.

soos wesenlik gerugsteun in die omringende
omstandighede rondom die verkragting deur
Jennifer en haar toestand wat sy in verkeer
het toe sy by mev Daniels kom en bevind by-
gevolg dat die Staat bo redelike twyfel be-
wys het dat beskuldigde inderdaad opgetree
het teenoor die klaagster soos sy getuig
het en haar verkrag het."

Ek aanvaar dat die klaagster die verhoor-
hof gunstig beïndruk het deur die manier waarop sy ge-
tuig het. Dit volg egter nie dat haar getuienis dus
ook in alle wesentlike opsigte betroubaar is nie.
Trouens, ek sal weldra aantoon dat dit inderdaad nie
die geval is nie. Die landdros het die appellant se
getuienis op 'n hele aantal punte gekritiseer waarvan
sommige, na my oordeel, eintlik oor beuselagtighede
gegaan het. Ek stem nietemin saam dat die appellant

in/

40.

in sekere opsigte 'n uiters onbevredigende getuie was

en dat hy 'n aantal deursigtige leuens vertel het,

naamlik: (a) oor sy verhouding in die verlede met

die klaagster en met mej Coltman; (b) oor die afspraak

wat hy in die restaurant met die klaagster sou gemaak

het toe mej Coltman afwesig sou gewees het; (c) oor

die vraag of hy feitlik gelyktydig met die klaagster

en mej Coltman die restaurant verlaat het; en (d) oor

die vraag of hy vir 'n tweede keer by mev Daniels se

huis aangegaan het. Aangaande punte (a), (b) en (c)

is die appellant se getuienis weerspreek deur beide

die klaagster en mej Coltman, en wat punt (d) betref,

het hy self erken dat hy nie die waarheid gepraat het

nie/......

41.

nie. Maar, oor 'n hele aantal wesentlike aspekte,

is dit weer die appellant se getuienis, eerder as

die klaagster s'n, wat deur die getuienis van mej

Coltman en mev Daniels, asook deur die waarskynlikhede,

onderskraag word.

Daar is, eerstens, die insident naby

die hoek van Newal- en Alkannastraat. Dit is met die

oog op die latere gebeure belangrik om vas te stel of

die klaagster reeds by dié geleentheid geforseer is om

saam met die appellant te gaan, soos sy getuig het,

en of sy gewilliglik saamgegaan het, soos die appellant

beweer het. Op hierdie punt steun mej Coltman se ge-

tuienis eerder die appellant se relaas van die insident

as/......

42.

as die klaagster s'n. Volgens mej Coltman het
daar niks gebeur wat haar enigsins verontrus het
nie. Sy het hoegenaamd geen rede gehad om te dink
dat die appellant die klaagster dwing om saam met
hom te gaan en dat sy onwillig was om dit te doen
nie. Volgens mej Coltman het die appellant ook nie
by dié geleentheid 'n dreigende houding teenoor haar of
die appellant ingeneem nie. Die klaagster het selfs
erken dat sy nie teenoor mej Coltman orn hulp geroep
het nie. En dit is ook uiters onwaarskynlik dat mej
Coltman haar vriendin in die steek sou gelaat het, of
nie onmiddellik hulp sou ontbied het nie, as sy hoege-
naamd onder die indruk was dat die klaagster in gevaar

verkeer./

43.

verkeer. Na my oordeel werp mej Coltman se getuienis

ernstige bedenkinge op die klaagster se aantyging dat

sy gedwing is om saam met die appellant te gaan.

Daar is 'n verdere oorweging wat, na my

oordeel, die klaagster se weergawe van die voorval

onwaarskynlik maak. As die appellant haar as't ware

weggesleep het met die gedagte om selfs teen haar wil

met haar gemeenskap te hê, is dit hoogs onwaarskynlik

dat hy haar na sy huis sou geneem het. Dit kan aan-

vaar word dat hy geweet het dat sy huismense tuis is

en hy sou seer sekerlik besef het dat dit uiters

riskant sou wees om die klaagster in die agterplaas,

in die onmiddellike omgewing van die huis, te verkrag

Die/ ........

44.

Die feit dat hy die klaagster na sy huis toe geneem
het dui eerder daarop dat sy gewillig was om saam
met hom te gaan. Die klaagster se weergawe van
wat in die agterplaas sou gebeur het, klink ook vir
my onwerklik, veral in die lig van mev Shaw se ge-
tuienis wat nie deur die verhoorhof verwerp is nie.
Ek verwys na haar getuienis dat sy en haar gesin die
hele Sondagaand by die huis was en dat daar tot haar
wete niks ongewoons gebeur het nie. Met die oog
hierop vind ek dit moeilik om die klaagster se be-
skrywing van die insident by die kombuisdeur, en haar
stelling dat die appellant haar weggeneem het omdat
sy "te veel geraas gemaak en aangegaan" het,te aanvaar

Na/

45.

Na my oordeel is die appellant se stelling dat die

klaagster nie daar gemeenskap wou gehad het nie om-

dat sy skrikkerig was dat die huismense dit sou agter-

kom, nie so onwaarskynlik dat dit as onaanvaarbaar

verwerp behoort te word nie

Wat die werklike gebeure in die toilet-

gebou op die skoolterrein betref, is daar net die

klaagster se woord teenoor dié van die appellant.

Daar is hoegenaamd geen objektiewe feite waarvan

die afleiding gemaak kan word dat die appellant ge-

meenskap met die klaagster gehad het en dat dit teen

haar wil geskied het nie. Die klaagster het te

kenne gegee dat die appellant haar ontklee het en

gemeenskap/.......

46.

gemeenskap met haar gehad het in weerwil van haar

verset. Dit is in dié verband insiggewend dat

daar geen getuienis is dat die klaagster enige be-

serings opgedoen het wat tipies van so 'n soort ver-

kragting sou wees nie en dat daar insgelyks geen ge-

tuienis is dat die appellant enige krapmerke of soort-

gelyke letsels opgedoen het wat aan verset deur die

klaagster geknoop kan word nie. Dit egter daar ge-

laat. Die feit dat die klaagster in 'n half naakte

toestand daar weggevlug het en by 'n vreemde huis orn

hulp gaan aanklop het, is op sigself beskou ongetwyfeld

'n sterk faktor in die staatsaak. Dit is immers wat

'n mens sou verwag van 'n vrou wat skielik oorrompel en

verkrag/.......

47.

verkrag is. Maar in die onderhawige geval het die

klaagster op daardie stadium reeds ongeveer twee uur

in die appellant se geselskap verkeer. Hulle het

gedurende daardie tyd eers met Jamesonweg opgestap

en toe weer afgestap. In die omstandighede is dit

vir my vreemd, en ook moeilik om te aanvaar, dat dit

in die toilet was wat sy vir die eerste keer die ge-

leentheid gekry het om uit die appellant se greep te

ontsnap. Na my oordeel kan daar volgens die getuie-

nis ook 'n ander rede wees waarom die klaagster so

skielik weggehardloop het, naamlik, dat hulle mans-

stemme hoor nader het - soos die appellant getuig het -

en dat sy toe paniekbevange geraak het omdat sy bang

was/.....

48.

was dat die mans vir die appellant en vir haar, in

'n half naakte toestand, in die toilet sou betrap.

Dit is ook betekenisvol dat die appellant agter die

klaagster aangegaan het tot hy mev Daniels se huis

Ek kom vervolgens by die landdros se

bevinding dat die klaagster se getuienis gerugsteun

word deur mev Daniels "wat die aangeleenthede betref

rondom die verkragting." Die landdros meld in dié

verband dat mev Daniels bevestig het dat die klaagster

in 'n geskokte en bykans histeriese toestand by haar

aangekom het. Maar dit was gemene saak. Dit stem

wesentlik ooreen met die appellant se beskrywing van

die toestand waarin hy die klaagster by mev Daniels

aangetref/ .......

49.

aangetref het. In elk geval, die toestand waarin
die klaagster inderdaad verkeer het, dui daarop
dat sy kort vantevore een of ander ontstellende
ondervinding gehad het. Dit is sekerlik te rym met
haar bewering dat sy verkrag was. Maar, daarenteen,
is dit ook nie onversoenbaar met die appellant se
verduideliking nie. Dit mag wees dat die feit dat
die klaagster, in haar vlug, twee keer hard geval het,
teen 'n draad vasgehardloop het, en beserings opgedoen
het ook tot haar ontsteltenis bygedra het.

Soos uit die getuienis hierbo blyk,

het mev Daniels die klaagster op twee punte weerspreek,
naamlik (a) dat die klaagster aan haar sou gesê het

dat/

50.

dat sy weggehardloop het omrede die beskuldigde haar

verkrag het, en (b) dat mev Daniels die appellant

sou aangesê het om die klaagster se klere by die

skoolterrein te gaan haal. Die landdros verwys na

hierdie teenstrydighede en hy sê dat hy mev Daniels

se getuienis in hierdie verband aanvaar. Hy bevind

nietemin dat die teenstrydighede nie die klaagster

se geloofwaardigheid nadelig raak nie omdat sy waar-

skynlik vanweë die geskokte toestand waarin sy verkeer

het 'n bona fide fout begaan het. Na my oordeel is dit

'n ernstige mistasting. Dit gaan hier eintlik nie oor

die vraag of die klaagster haar vergis het oor wat

sy en mev Daniels gesê het nie. Dit gaan eerder

oor/.......

51.

oor die betroubaarheid van die klaagster se getuienis

teenoor dié van die appellant. As sy inderdaad ver-

krag was, sou 'n mens verwag dat sy die appellant se

verduideliking oor waarom sy weggehardloop het daar

en dan sou betwis het. Die landdros het mev Daniels

se getuienis aanvaar dat sy dit nie betwis het nie.

Die afleiding wat dus van haar stilswye gemaak kan word,

is dat daar 'n sterk waarskynlikheid is dat die appellant

se verduideliking waar is en dat die klaagster nie ver-

krag was soos sy by die verhoor te kenne gegee het nie

Die ander weerspreking het nie veel om die lyf nie

Die klaagster kon maar misgis het oor die vraag of

mev Daniels die appellant aangesê het om die klere

te/.......

52.

te gaan haal en of hy spontaan aangebied het om dit

te doen. Wat wel van belang is, is dat mev Daniels

die appellant se getuienis op hierdie punt bevestig,

Om saam te vat. Na my oordeel het

die verhoorhof die betroubaarheid en die geloofwaar-

digheid van die klaagster te hoog aangeslaan. Die

hof moes bevind het dat haar getuienis nie in alle

wesentlike opsigte bevredigend is nie en dat die

Staat nie bo alle redelike twyfel bewys het dat die

appellant haar verkrag het nie.

Die bevel van die hof is derhalwe soos

volg: Die appèl slaag en die skuldigbevinding en

vonnis word ter syde gestel.

BOTHA, AR ) TRENGOVE, AR

) Stem saam
NICHOLAS Wnde AR)

---