---

421/84
/mb

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA
(APPèLAFDELING)
In die saak tussen

PATRICK JOSIAS ............................ APPELLANT

en

DIE STAAT RESPONDENT

CORAM: VILJOEN, VAN HEERDEN et JACOBS, ARR

VERHOORDATUM: 21 FEBRUARIE 1986
LEWERINGSDATUM: 4 MAART 1986

UITSPRAAK

VILJOEN, AR

Die appellant is deur 'n streeklanddros

in Kaapstad skuldig bevind op 'n aanklag van roof

en is/

2.
en is 'n vonnis opgelê van vier jaar gevangenisstraf.
Sy appèl na die Kaapse Hooggeregshof is van die
hand gewys en sy aansoek om verlof om te appelleer
is deur daardie Hof geweier. Verlof om teen die
skuldigbevinding en vonnis te appelleer is egter
deur die Hoofregter aan hom toegestaan.
Daar is in die klagstaat beweer dat die
appellant vir kleurlingman Yusuf Abader, 'n huurmotor-
bestuurder van Kaapstad,en twee Japannese matrose,
Tuzzmoto Yokio en Todakuni Shumiza, wie se skip in
Kaapstad aangedoen het, gedreig het met 'n vuurwapen
dat hulle geweld aangedoen sou word en dat hy van
bogenoemde twee R340 kontant geneem het. Daar is

ook/
3.
ook beweer dat verswarende omstandighede aanwesig
was wat daarin sou bestaan het dat die appellant
of sy medepligtige hetsy voor, gedurende of na
die pleeg van die misdryf, 'n vuurwapen (rewolwer)
gehanteer het en gedreig het om vir Yusaf Abader
en/of een of albei die Japanners ernstige liggaam-
like besering toe te dien.
Yusaf Abader was die enigste getuie vir
die Staat. Die twee Japanners wat na die voorval
saam met Abader na die polisie toe is, se skip het
vertrek voordat die saak verhoor kon word en hulle
was gevolglik nie beskikbaar as getuies nie.

Dit blyk uit Abader se getuienis dat hy

gedurende die aand van 8 Junie 1983 die twee

Japannese/
4.
Japannese matrose in sy huurmotor vervoer het vanaE
die Kaapstadse dokke om twee meisies vir ontugtige
doeleindes vir hulle te vind by 'n sekere huis te
Reaganstraat 8 in Woodstock, Kaapstad. Toe hy
stilhou, het die appellant en 'n ander persoon wat
hy van sien ken maar wie se naam hy nie kon ver-
strek nie, vanuit 'n gangetjie langs die gemelde
huis, na sy voertuig aangekom. Toe die appellant
by die voertuig aankom, was Abader in die proses
om uit te klim. Die deur van die voertuig was oop
en sy voete op die grond. Nadat hy heeltemal uit-
geklim het, het daar 'n argument tussen hom en die
appellant ontstaan terwyl die appellant se mede-
dader besig was om die een Japanner wat in die

voorste/
5.
voorste passasiersitplek gesit het, uit die voertuig
te pluk en sy sakke te deursoek vir geld terwyl
die Japanner met sy arms omhoog gestaan het. Abader
het beswaar gemaak teen die voorgenome opset van
die appellant en sy maat om die twee Japanners te
beroof. Hy het dit onder die appellant se aandag
gebring dat hy, Abader, verantwoordelik was vir die
Japanners se veiligheid, dat hulle sy passasiers
was en dit "sy stukkie brood" was bedoelende daarby,
klaarblyklik, dat hy nie alleen vir die vervoer
nie, maar ook vir die diens wat hy hulle bewys om
vir hulle meisies vir die aand te kry, verwag om
deur die Japanners vergoed te word. Hy het ontken
dat die argument tussen hom en die appellant gegaan

het/

6.

het om geld wat hy nog vir die appellant se vrou

sou geskuld het. Hy het erken dat hy op 'n stadium

vir haar geld geskuld het maar het beweer dat hy

alles terugbetaal het. 'n Bedrag van R20 het hy

nie in kontant terugbetaal nie, maar het hy in natura
vergoed deur haar in sy huurmotor te vervoer.
Daarna is hy nooit weer om die geld gevra nie,
nòg deur die appellant nog sy vrou vir wie hy
dikwels gesien het, het hy getuig. Die appellant
se vrou was wel die aand ter sprake, sê hy, maar
in 'n ander verband. Die appellant het naamlik
vir Abader daarvan beskuldig dat hy onwelvoeglike
dade gepleeg het met sy vrou en sy skoonsuster.
Volgens Abader was hierdie beskuldiging vals en

slegs/

7.

slegs 'n set wat as dekmantel moes dien vir die

werklike doel waarvoor die appellant en sy

mededader sy voertuig genader.net, naamlik

om die Japanners te beroof. In die loop van

die argument, sê Abader, het die appellant "n
vuurwapen te voorskyn gehaal en hom daarmee in

die gesig geslaan. Dit was egter nie 'n harde

slag nie. Hy wou op 'n stadium terug agter die

stuurwiel kom om weg te ry met sy twee passasiers
maar hy is verhinder deurdat die appllant aan die
binnekant van die oop deur gestaan het.

Die appellant het, nadat hy hom geslaan

het, die vuurwapen terug geplaas in sy broek en

hom gewend na die Japanner wat op die agterste

sitplek/

8.

sitplek gesit het. Hy het hierdie Japanner
uit die voertuig geruk en ook sy sakke deursoek
en die geld wat daarin was verwyder. Die
appellant en sy maat het toe van die toneel
weggery in 'n geel Toyota voertuig.

Die Japanners wat 'n afstand agter die
voertuig aangehardloop het, het teruggekeer na
sy voertuig en vir hom beskuldig dat hy alles
gereël het. Hy het hulle egter gerusgestel dat
hy dit nie gedoen het nie en is saam met hulle na
die polisie—stasie waar hulle verklarings afgelê het.

Die/

9.
Die appellant wat by die aanvang van sy

verhoor onskuldig gepleit het, het in die openbaring
van sy verdediging, by monde van sy regsverteen-
woordiger, erken dat hy op die toneel was en aan-
gevoer dat hy daar met Abader gepraat het en hom
gevra het om sy vrou se geld, wat hy van haar geleen
het, terug te betaal. Abader se antwoord was , so
het hy beweer, dat hy kan wag, hy sal dit terug-
betaal wanneer hy wil. Hy het hom toe vererg en
vir Abader met die oop hand in die gesig geslaan.
Hy het nooit 'n vuurwapen gehad nie.

Op wat daar op die toneel gebeur het,

het die appellant in sy getuienis uitgebrei. Hy
beweer dat hy en die huisbaas van daardie huis en

'n paar/
10.
'n paar huurmotorbestuurders in die betrokke huis

gesit het toe hy deur die venster vir Abader met

die twee Japanners daar aangery sien kom. Hy
merk toe op, "Hier is Happy weer besig met die
Jappe". Wat hy bedoel het, sê hy, is dat Abader

("Happy" soos hy bekend staan) weer eens, soos wat
hy voorheen gedoen het, Japannese matrose gaan
beroof. Dit val hom toe by dat Abader nog vir sy
vrou geld skuld en hy is toe daar uit om die geld
by Abader te gaan kollekteer. Toe hy by Abader
kom vra hy vir hom, "Happy, wanneer gaan jy my vrou
betaal?". Abader se antwoord was dat hy al klaar
sy vrou vergoed het deur haar met sy huurmotor te
vervoer. Appellant. het hom vererg en vir Abader 'n

klap/

11.

klap gegee. Hy is daarna in die huis in waar hy

aangekondig het dat hy gaan ry. Abader het nie

die Japanners daar afgelaai nie, maar is met hulle

daar weg, sê hy. Hy is ook later daar weg. Van
die roof van die twee Japanners weet hy niks.
Onder kruisverhoor kon hy nie die verskil
tussen die openbaring van sy verweer waar hy aange-
voer het dat Abader gesê het appellant se'vrou kan
wag vir betaling en sy getuienis dat Abader gesê
het hy het die vrou al klaar betaal, bevredigend
verduidelik nie. Hy kon ook nie vir die hof sê
hoeveel Abader nog sy vrou geskuld het nie. Afgesien
van hierdie twee ernstige swakhede in sy getuienis,
het hy in die algemeen, so kom dit in skrif voor,

besonder/

12.
besonder swak gevaar in sy getuienis.
Die streeklanddros was terdeë bewus
daarvan dat hy te doen gehad het met 'n enkelge-
tuie vir die Staat. Hy meld hierdie oorweging in
sy uitspraak. Desnieteenstaande, so meen die
landdros, was daar omstandighede wat kleur en
waarheid aan Abader se getuienis verleen. Hy
wys daarop dat Abader vir die Japanners daarheen
geneem het vir 'n sekere doel en as daar slegs 'n
argument was tussen Abader en die appellant het
dit niks met die Japanners te doen gehad nie en
was daar geen rede waarom hulle die plek sou ver-
laat nie. Daarenteen, as die Japanners wel beroof
was, soos Abader beweer, sou dit bestaanbaar wees

met/

13.
met hulle vertrek van die plek, 'n feit wat die
appellant erken het. Dit is ook nie betwis nie,
sê die landdros,dat Abader en die Japanners na
die polisie is waar al drie verklarings afgelê het.
Dit maak nie saak wat die inhoud van die verklarings
was nie, so redeneer die streeklanddros, die feit
dat hulle wel verklarings gemaak het is belangrik.
Abader sou nie vanweë 'n geskil tussen hom en die
appellant en 'n klap wat die appellant hom gegee
het, met die Japanners na die polisie-stasie gaan
om daar verklarings af te lê nie. Abader se ge-
tuienis dat die Japanners vir hom beskuldig het
dat hy aandadig was aan die reëling om hulle te
beroof,bevat ook die klank en strekking van geloof-

waardigheid,/

14.

waardigheid, meen die landdros. Voorts meld die

landdros dat Abader op die oog af as 'n veel sterker

persoon voorkom as die appellant en dat dit on-

waarskynlik is dat, aangesien Abader twee Japanners
het wat hom kon help, hy en die twee Japanners sou toe-

laat dat laasgenoemde beroof word as hy nie 'n
vuurwapen by die appellant gesien het nie. Abader

sou in elk geval mans genoeg gewees het om hom teen
die appellant, as hy alleen was sonder 'n vuurwapen,
te verweer, sê die landdros. Die landdros het be-
vind dat Abader 'n goeie en die appellant 'n swak
getuie was. Omdat hy nie seker was op die getuienis
dat enigeen van die twee Japanners die vuurwapen
gesien het nie, het hy die regsverteenwoordiger van

die/

15.
die appellant gelyk gegee dat daar nie bevind kon

word dat daar verswarende omstandighede aanwesig

was nie. Hy het die appellant skuldig bevind aan

roof simpliciter en ook net ten aansien van die

Japanner wie se geld hy self geneem het. Die

landdros sê:

" onder die omstandighede bevind die

hof dan dat beskuldigde wel een van die
Japannese beroof het. Die Hof weet nie
watter een nie, wat sy naam is nie.
Dit is 'n bedrag wat die Hof ook nie
kan bepaal nie, maar die Hof vind dat
hy wel een van die Japannese beroof
het van geld en hy word so SKULDIG
bevind."

Die Hof van appèl van die Kaapse Pro-
vinsiale Afdeling het gemeen dat die rewolwer wel
'n rol gespeel het en dat die appellant bedoel het

dat dit/
16.
dat dit 'n rol moes speel. Daar is geredeneer
dat, ofskoon die Japanner wat eerste beroof is,
miskien nie die rewolwer gesien het voordat hy
deur die appellant se mededader beroof is nie,
die slagoffer van die appellant nie alleen die
rewolwer moes gesien het nie, maar dat hy ook
gesien het hoe sy mede-matroos beroof word. Van
die kant van die appellant gesien het die Hof ook
min twyfel gehad dat hy bewus was van die uitwerking
wat sy hantering van die rewolwer op die gemoed van
sy eie slagoffer gehad het en dat dit ook sy be-
doeling was dat dit by die Japanner vrees moes inboesem.
In hierdie Hof is betoog dat die landdros

'n fout/

17.
'n fout gemaak het toe hy gesê het, verwysende na
die slagoffer van die appellant, dat die Japanner
met sy hande omhoog gestaan het. Die landdros, so
is betoog, was egter korrek in sy bevinding dat
daar twyfel bestaan of die rewolwer wel 'n rol ge-
speel het by die roof van die appellant se slagoffer.

As die landdros, soos hy skynbaar wel
gedoen het, verwys het na die slagoffer van die
appellant, dan het hy wel, wat die bevinding dat
hy met sy hande omhoog gestaan het betref, ge-
fouteer. Dit blyk uit die getuienis dat die appellant
die agterdeur oopgemaak het en vir die Japanner
beveel het om uit te klim, of uitgeruk het uit die

voertuig/

18.

voertuig. Hy het toe, oënskynlik sonder enige

teenstand van die Japanner, sy geld uit sy broeksak

verwyder en geloop. Trouens, uit een passasie in

Abader se getuienis blyk dit dat hy die sak waarin

die geld was, afgeruk het. Dit is egter 'n onver-
mybare afleiding dat die Japanner alleen sou toelaat
dat sy geld geneem word as hy bevrees was en nie
die risiko van enige leed wou loop nie. Hierdie
Japanner het gesien wat met sy mede-matroos gebeur.
Dit is moontlik dat hy gesien het dat die appellant
'n vuurwapen het, maar na my mening maak dit nie

saak of hy dit wel gesien het nie. Hy het op
daardie stadium reeds vermoed, so kan afgelei word,
dat hy geen hulp van Abader kon verwag nie want

laasgenoemde,/

19.
laasgenoemde, so het hy gemeen, was kop in een

mus met die twee rowers. Die appellant maak die

deur oop en beveel die Japanner om uit die

voertuig te klim of hy word uitgepluk en sy sakke

word dadelik deursoek en sy geld geneem. Onder

daardie omstandighede, selfs afgesien daarvan of
hy die rewolwer gesien het, sou enigeen in sy
posisie gevrees het dat hy leed aangedoen sou word
as hy weerstand sou bied. Of hy sy hande in die lug
gehou het, is van geen belang nie. Die appellant
het die opset gehad om vrees by sy slagoffer in te
boesem en het met geweld sy geld van hom afgeneem.
Dit is roof. Kyk Ex parte Minister of Justice in re
R v Gesa and R v de Jongh 1959(1) SA 234(A).

Daar is egter verder betoog dat, al sou

hierdie/

20.
hierdie Hof bevind dat, op die feite soos deur

Abader getuig, die oortreding wel roof was,

Abader se getuienis nie aanvaar moes gewees het

nie, en dat die appellant onskuldig bevind moes

word. Daar is aangevoer dat Abader 'n ongevoelige

houding (callous attitude) geopenbaar het en sy

getuienis dat as die Japanners hom slegs versoek
het om hulle na 'n adres te neem wat hulle self
verstrek het dit dan hulle eie saak sou wees as
hulle daar beroof word. Dit, so is aangevoer,
is nie bestaanbaar met die gunstige indruk
wat die landdros van Abader as 'n getuie gevorm
het nie. Dit is 'n vergesogte argument.
Selfs al sou hy in die verband 'n gevoelloosheid

(callousness)/

21.

(callousness) geopenbaar het, wat myns insiens

vanself 'n drogbetoog is, kan ek nie insien wat

dit met die meriete van hom as getuie te doen

het nie. 'n Ander betoog was dat hy nie 'n geloof—
waardige getuie was nie omdat hy kamma te beskroomd
was om die woord "hoer" in die Hof te gebruik toe
hy dit klaarblyklik bedoel het. Ook hierdie betoog

is 'n powere poging om die meriete van appellant
as getuie aan te tas. Daar is ook aangevoer dat
sy getuienis dat al die geld wat van die eerste
Japanner geroof is, uit Rl0 note bestaan, nie geglo
kon word nie, omdat hy besig was met die appellant
en nie gesien het wat daar tussen die eerste
Japanner en die appellant se mededader aangaan nie.

Dit/

22.
Dit mag wees dat sy oortuiging dat dit almal RlO
note was gespruit het uit wat hy gesien het sowel
as wat die Japanner of vir hom of vir die polisie
meegedeel het. Dit doen na my oordeel nie veel
afbreuk aan sy verdienste as getuie nie. Dit is
voorts betoog dat die Staat die polisie moes ge-
roep het om Abader se relaas van die klaglegging te
bekragtig. Dit sou 'n andersins sterk saak van die
Staat verder versterk het, maar dit was nie nodig
om die polisie te roep nie aangesien die bewering
dat die drie na die polisie was nooit aangeval is nie.
Die landdros is ook kwalik geneem deur
die appellant se advokaat omdat hy bespiegel het
oor die krag van Abader en die appellant. Dit was

nie bloot bespiegeling nie want Abader het self soos

volg/

23.

volg getuig:

"Was dit 'n regte rewolwer of 'n speelgoed...?

- Dit was 'n regte ding, hoekom as dit nie

'n regte ding gewees het nie dan het ek nie
die beskuldigde en die ander man dit laat
toelaat nie my Agbare.
AANKLAER: Dan sê jy jy het dit toegelaat
omdat hulle die vuurwapen gehad het? -
Net deur die vuurwapen van bangheid, toe
dink ek maar 'okay'."

Daar is ander punte van kritiek uitgespreek

teenoor die landdros maar ek het al die punte goed
oorweeg en is nie oortuig dat die landdros se be-
nadering enigsins gekritiseer kan word of dat hy
gedwaal het in sy oorweging van die saak nie. Die
landdros het die houding van Abader en die appellant
in die getuiebank waargeneem en beoordeel sowel as
die waarskynlikhede behoorlik in ag geneem. Die

appel/

24.

appèl teen die skuldigbevinding kan nie slaag nie.

Daar is ook geappelleer teen die vonnis.

In sy uitspraak het die landdros daarop gewys dat

matrose van vreemde skepe 'n maklike prooi is vir

rowers en dat dit moeilik is om die oortredings
teen hulle wat dikwels voorkom,te bewys omdat hulle
kom en gaan. Hy het verwys na die appellant se
vorige veroordelings wat verskeie skuldigbevindings
aan oortredings van geweld ingeluit het. Hy het
ook na die persoonlike omstandighede van die appellant
verwys. Hy is 'n man wat 'n vrou en kinders het, sê
die landdros, en hy verdien R80 (per week? of maand?).
Die hof het,soos blyk uit die landdros se uitspraak,
dit in ag geneem.

Namens/

25.
Namens die appellant is daar betoog dat

die landdros die vergeldingsaspek alleen beklemtoon

het en nie die afskrikkende, voorkomende en her-

vormingsaspekte van vonnis oorweeg het nie. Daar is

klem gelê op die feit dat die laaste skuldigbevinding

aan 'n oortreding van geweld op 1 Mei 1978 was en
dat die landdros dit in ag moes geneem het. Die

landdros meld nie spesifiek dat hy laasgenoemde
feit in ag geneem het nie, maar hy het die lys van
vorige veroordelings as 'n geheel oorweeg en dit
kan nie gesê word dat hy enige aspek wat hy moes
oorweeg het, oor die hoof gesien het nie. Daar is, na
my oordeel, ook nie te veel klem gelê op die vergeldings-
aspek nie. Die vonnis van vier jaar is deur die Hof a quo
as 'n swaar vonnis beskryf wat die Hof self miskien nie sou

opgelê/

26.
opgelê het nie maar die Hof het nie ingegryp nie
omdat die Hof nie oortuig was dat dit buitensporig
swaar was nie. Ek stem nie saam dat dit 'n swaar
vonnis onder die omstandighede was nie. Alles in
ag genome is ek van oordeel dat die vonnis 'n ge-
paste een was.
Die appèl teen die skuldigbevinding sowel
as teen die vonnis word afgewys.

APPèLREGTER

VAN HEERDEN, AR)
- Stem saam
JACOBS AR)

---