---

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA
(APPèL-AFDELING)

In die appèl van:

YVONNE MAREE LAMBRECHT appellant
teen
DIE STAAT . respondent

CORAM: CORBETT HR, HOEXTER et E M GROSSKOPF ARR. DATUM VAN VERHOOR: 16 Maart 1989 DATUM VAN UITSPRAAK: 9 Mei 1989

UITSPRAAK CORBETT HR:
Die appellante het voor Regter Berman en as-sessore in die Kaap die Goeie Hoop Provinsiale Afdeling tereggestaan op die aanklag dat sy haar man, Schalk Willem Lambrecht, op 29 Maart 1986 vermoor het deur hom met 'n vuurwapen te skiet. Appellante het onskuldig gepleit, maar is skuldig aan moord met versagtende om-standighede bevind en gevonnis tot tien jaar gevange-

2
nisstraf, waarvan ses jaar opgeskort is vir vyf jaar op die gebruiklike voorwaardes. Met verlof van die verhoorregter kom appellante nou in hoër beroep teen haar skuldigbevinding en vonnis.
By die aanvang van die verhoor het appellante se advokaat, namens haar, 'n skriftelike verklaring ter verduideliking van haar pleit, ingevolge art 115 van die Strafproseswet no 51 van 1977, aan die hof voorge-lê. Die tersaaklike gedeelte van hierdie verklaring lui soos volg:

"2. Die grondslag van my verweer is die volgende:

2.1	Ek en die oorledene was 14 jaar met mekaar getroud gewees, en ons pri-vaat lewe was vertroebel deur die oorledene se misbruik van sterk drank asook sy aanrandings op my;
2.2	Op die betrokke aand het ons beide drank gedrink terwyl ons kuiergaste gehad het;

2.3 Nadat die gaste die huis verlaat

3

het, het oorledene 'n brom-brom houding openbaar en hy was kwaad en aggresief gewees toe ek later in die bed wou klim;
2.4 Later het oorledene my fisies uit
die bed uit geskop, en ek het-op
die vloer geval en my kop teen 'n
bedkassie gestamp. Hy het opge-staan en met die verbyloop het hy my weer geskop, en by die deur uit-gegaan;
2.5 Ek het gehoor hy kom terug kamer
toe en hy het gevloek soos hy nader
gekom het;
2.6 Ek het sy polisie vuurwapen gehad
en ek het gedink hy gaan my verder
aanrand;
2.7 Toe hy by die deur ingebars het,
het ek die pistool op dieselfde
oomblik in 'n refleksbeweging opge-
ruk en een skoot het afgegaan;

2.8 Oorledene is later as gevolg van

'n skietwond van die hart oorlede.

3. Ek het nie die opset gehad om oorledene
te dood nie.

4. Die erkennings kan as erkennings ingevol-
ge Artikel 220 van Wet 51 van 1977 genotuleer

4
word."

Dit is dus gemene saak dat toe die oorledene geskiet is appellante die betrokke vuurwapen op hom

gerig het. Sy ontken egter dat sy die opset gehad het
om die oorledene te dood en op appèl het haar advokaat

aan die hand gedoen dat sy slegs aan strafbare manslag

spruitende uit die nalatige hantering van die vuur-
wapen - skuldig bevind moes gewees het. Die
kerngeskil is dus of die appellante die bedoeling gehad
het om die oorledene te dood al dan nie.

Soos blyk uit die pleitverduideliking, was

oorledene en appellante man en vrou. Oorledene was

ten tyde van sy dood 'n adjudant-offisier in die Suid-
Afrikaanse Polisie en was te Paarl gestasioneer, waar

hy lid was van die speurtak. Hy en die appellante het

'n huis in Jan Smutslaan, Paarl, bewoon. Daar was een

kind van die huwelik, 'n seuntjie Johan, wat ietwat ver-

traagd was en 'n spesiale klas moes bywoon.
5 Voor oorledene se dood was daar 'n jarelange huwelikskonflik tussen hom en die appellante weens, volgens appellante, sy uithuisigheid en drankmisbruik. Sy het getuig dat hy soms aangenaam was by die huis, maar dat hy die meeste van die tyd besope by die huis aangekom het en dan aggressief, kortgebonde en onbeskof teenoor haar opgetree het. Dit het gelei tot stryery en soms het hy haar aangerand. Dit moet egter gemeld word dat appellante agt jaar ouer as die oorledene was en volgens getuies 'n sterk persoonlikheid gehad het. By die verhoor was appellante die enigste ooggetuie van die skietery. Haar weergawe kom hierop neer: Op die aand van 29 Maart het hulle kuiergaste by die huis gehad. Daar is geëet en gedrink. Appel-lante self het oor 'n tydperk van ongeveer vier ure vyf of ses dubbelbrandewyne gedrink. Die oorledene het reeds iets gehad om te drink voordat hy huis toe gekom het. Nadat die gaste weg is, het oorledene aggressief

6

geraak. Hy was van mening dat hulle gaste te laat ge-bly het en was kwaad daaroor. Appellante het reeds gelê toe hy in die bed klim. Hy het toe rusie gemaak oor die feit dat sy te veel ruimte in die bed inneem en uiteindelik het hy haar "geheel en al" uit die bed "geskop" sodat sy met haar kop teen die bedkassie geval het. Oorledene is toe uit die kamer in die rigting van die kombuis. Appellante het opgestaan. Haar oog het geval op die oorledene se 7,65 mm kaliber dienspistool wat in 'n laai langs die bed gelê het. Sy het kwaad en vernederd gevoel. Sy het verder in hoofgetuienis verklaar:

"... toe ek sien toe het ek die pistool in my hand... Ek wou hom skrik gemaak het daarmee dat hy nie vir my so aanme-kaar moes geslaan het nie... Ek het on-Uewustelik het ek - ek het die veilig-heidsknippie gedruk, afgedruk en toe het ek aan die ander kant van die bed bly staan.... Toe het ek besef wat ek in my hande het, toe dink ek nee, dit is nie iets waarmee 'n mens moet staan en lol nie.... Ek het met hom so gestaan, toe
7
wys sy loop-af na die bed toe en toe kom hy met 'n vreeslike lawaai in die gang terug na die kamer toe.... hy het geloop en vloek en skel nog al die tyd oor die feit dat hy nou nog moet slaap en more
moet gaan werk En toe, met sy uit-
gaan het hy ook so teen die deur
gestamp. Die deur het so effentjies toegegaan en toe hy nou terugkom toe stamp hy die deur oop en toe gaan die skoot af. So, ek het die pistool seker opgeruk en toe gaan die skoot net af. Ek het nie eers geweet daar is 'n patroon

in die loop nie Ek het verskriklik

geskrik want soos ek sê, ek het nie geweet daar is 'n patroon in die loop nie
want ek het hom nie oorgehaal nie
hy (d i die oorledene) was kwaad gewees. Hy wás woedend kwaad gewees... Ek het gedink daar gaan hy vir my aanrand."

Die appellante het verder vertel hoe, nadat

die skoot afgegaan het, oorledêne weer agter die deur
verdwyn het. Sy het vir 'n paar sekondes daar gestaan
en toe uit die slaapkamer uitgehardloop. Buite in die
gang het oorledene op sy hurke gesit met sy kop teen
die vloer. Bloed het by sy bene afgeloop. Appellante
het na die telefoon gehardloop, die pistool op die te-

8
lefoontafeltjie neergesit en die noodnommer geskakel. Sy het geen antwoord gekry nie en toe het sy die aan-klagkantoor by die plaaslike polisiestasie geskakel.
Die eerste lid van die polisie wat by die toneel opgedaag het was sers Van Staden. Hy is later gevolg deur ander lede van die polisiemag, o a kol Gel-denhuys en majoor Kemp. Hulle het almal getuienis by die verhoor afgelê. Toe Kemp by die huis aankom, was die oorledene reeds dood. (Mediese getuienis het be-wys dat die oorsaak van dood 'n skietwond was wat die regter atrium van die hart en die mediaal-posterior. deel van die linker long gepenetreer het.) Die appel-lant was toe besig om haar hande in die kombuis te was. Sy het later skottelgoed begin was. Sy het ook sekere verduidelikings aan die polisie gegee waarna ek later sal verwys.

Die appellante se relaas van die skietery -soos blyk uit haar getuienis in hoofverhoor, saamgelees

9
met haar pleitverduideliking - was dus dat sy die pis-tool opgetel het om dit as afskrikmiddel teen haar man te gebruik; dat sy die veiligheidsknip onbewus afgedruk het; dat sy nie geweet het dat daar 'n patroon in die pistool se loop was nie; dat toe hy terugkom en die deur oopstamp, sy die pistool in 'n refleksbeweging "opgeruk" het; en dat 'n skoot toe afgegaan het wat haar man getref het. Sy het nie bedoel om haar man te skiet nie: dit was 'n ongeluk en/of 'n onbewuste optrede gewees.
Hierdie relaas, en veral die verweer van 'n ongeluk, is deur die verhoorhof verwerp. Die hof het bevind dat appellante met dolus eventualis opgetree het en dus aan moord.skuldig was. Op appèl het appellante se advokaat betoog dat hierdie bevinding foutief was en dat appellante haar slegs aan strafbare manslag skuldig gemaak het.

Die eenvoudige vraag is dus of die Staat bo

10

redelike twyfel bewys het dat die appellante opsetlik

in die rigting van haar man geskiet het al dan nie.

Indien wel, ly dit geen twyfel dat, op die minste,
appellant geskiet het wel wetende dat die skoot haar
man moontlik sou tref en sy dood sou veroorsaak; en
dat die opsetvorm dolus eventualis bewys is.
Hoewel die getuienis aandui dat appellante daardie aand heelwat te drink gehad het - trouens 'n bloedmonster wat ongeveer 'n uur na die skietery geneem is, het getoon dat die konsentrasie alkohol in appel-lante se bloed 0,26 gram per 100 milliliter was - is daar geen sprake dat die invloed van hierdie sterk drank toerekeningsvatbaarheid aan haar kant uitgeskakel het nie. Inteendeel, appellante het self erken dat sy by haar volle positiewe was; en dit strook ook met die getuienis van die polisie-offisiere wat haar kort na die skietery waargeneem het.

'n Belangrike faktor by die beoordeling van

11

appellante se getuienis aangaande haar gemoedstoestand toe die pistool gevuur is, is die feit dat sy 'n deeg-like kennis van vuurwapens gehad het en bedrewe was in die hantering daarvan. Sy het vir ongeveer 'n jaar aan

'n skietklub behoort en het "'n paar bekertjies" in skietkompetisies gewen. Sy was ook ten volle vertroud met die oorledene se dienspistool: die oorledene het haar geleer om die wapen te hanteer en ook hoe om dit uitmekaar te haal.
Dit is nie in geskil dat appellante die pis-tool doelbewus uit die laai geneem het nie. Haar ver-duideliking is natuurlik dat sy haar man wou skrik maak. Dit blyk ook uit die getuienis dat die pistool toe in 'n holster.was en dat sy dit uit die holster ge-neem het. Haar daaropvolgende handeling was om die veiligheidsknip af te druk. In haar hoofgetuienis het sy beweer dat sy dit onbewus gedoen het; dat dit 'n refleksaksie was. Hierdie bewering is in kruisonder-

12

vraging getoets.

"...Nou toe u nou die pistool in die
hande het, hoekom druk u die
veiligheidsknip op? Hoekom maak u 'n
aksie? En dit is 'n aksie om u in staat
te stel om die wapen te kan vuur nè.
'n Mens kan hom nie vuur sonder om die
veiligheidsknip af te haal nie, nê?—
Dit is korrek.

Hoekom het u dit gedoen? Weer eens

kan ek net vir u sê dit was 'n refleks-reaksie gewees seker as gevolg van die feit dat ek wel vuurwapens ken dat ek dit onbewustelik ook gedoen het. Maar nie met 'n spesifieke doel nie.
Mevrou, die enigste doel wat daar is om 'n vuurwapen se veiligheidsknip af te haal om hom in die vuurposisie te plaas, die doel daarmee is om jou in staat te stel om te kan skiet. Stem u daarmee
saam? Dit is korrek.

Hoekom het u dit dan gedoen? Ek

weet nie, ek kan dit nie onthou nie.

Kan u dit nie onthou dat u dit gedoen

het nie? Ek kan onthou dat ek dit
gedoen het, maar ek kan nie onthou hoe-kom ek dit gedoen het nie.
U kan onthou dat u dit gedoen het. Hoekom het u getuig dit was
onbewustelik? Ek kan net weer vir
u sê ek weet nie."

Hierdie getuienis is, m i, alles behalwe oor-

13

tuigend. Ek wil ook daarop wys dat toe appellante aan
majoor Kemp en kol Geldenhuys verduidelik het wat ge-
beur het, sy nooit melding gemaak het van 'n

refleksbeweging of van die feit dat sy onbewus die
veiligheidknip afgedruk het nie. Verder, haar
opmerking in hoofverhoor (hierbo aangehaal), nadat sy
die knippie afgedruk het -

"Toe het ek besef wat ek in my hand het, toe dink ek nee, dit is nie iets waarmee 'n mens moet staan en lol nie" -

is, na my mening, 'n sterk aanduiding dat sy wel besef
het wat sy gedoen het.

Appellante beweer dat sy nie die pistool oor-

gehaal het nie en nie geweet het dat daar 'n patroon in
die loop was nie. Die getuienis dui aan dat die wapen
aanvanklik oorgehaal moet word om 'n patroon in die loop
te bring, maar daarna (as daar patrone in die magasyn

is) sal die pistool outomaties herlaai elke keer dat
dit afgevuur word. Al aanvaar 'n mens dat appellante

14

nie die pistool oorgehaal het nie, moet, m.i.onvermy-
delik afgelei word dat appellante gedink het dat daar
waarskynlik 'n patroon in die loop was. Waarom anders
het sy oomblikke daarna die pistool na die oorledene

gemik en die sneller getrek?

Haar verduideliking is natuurlik dat toe oor-

ledene by die deur inbars sy die pistool "in 'n refleks-
beweging opgeruk" en die sneller getrek het. Sy is

in die hof deur die aanklaer gevra om hierdie beweging
te demonstreer. Haar getuienis in dié verband lui:

"....U het nou gedemonstreer dat toe die
deur oopgaan of oopbars, volgens u, het
u u stywe arm reguit opgelig in 'n effen-
se links beweging na die rigting van die
deur toe. Korrek? Dit is korrek.
Maar u het met 'n stywe opswaai van
die arm gewys? Ja.
Meer van u regterkant na u linker-
kant? Dit is korrek.

In 'n vuurposisie? Dit is reg.

En u sê die skoot het toe afgegaan?-Die skoot het toe afgegaan.

Mevrou, hoe het die skoot afgegaan?-Ek weet nie.

15

Mevrou, hoe het die skoot afgegaan?- Ek weet nie.

Maar ons weet ook nie mevrou. Kan
u nie asseblief vir ons probeer help
nie? Ek het net die sneller getrek.

U het die sneller getrek? Ja.

Ek moes hom getrek het dat die koeël kan - anders sou hy mos nie gevuur het nie.

Reg. Maar ek is nie bewus daar-

van dat ek hom getrek het nie.

Maar hoekom was u nie daarvan bewus

nie? Omdat ek geskrik het toe hy
nou so hard in die kamer inkom."

En verder:

"Nou, toe hy inkom wou u die wapen

gebruik vir selfverdediging of nie?
Daarvan is ek onbewus want dit was ge-heel' en al refleksbeweging, reken ek, aangesien ek nog die pistool in my hand gehad het. Om hom skrik te maak dat
hy nou nie met my moet verder kom
Sou dit nie meer van 'n refleksbe-weging gewees het om u hande in die lug
te gooi nie? (Geen hoorbare ant-
woord).
U sien, wat ek so eienaardig vind aan u refleksbeweging is die feit dat u die vuurwapen opswaai van u regterkant, waar dit hang langs u sy, in 'n reguit lyn,
soos 'n mens 'n vuurwapen hanteer as jy
wil skiet. U swaai dit op na waar u man
was. Korrek? Hy was daar? Kor-
rek.

17

geskram word deur te praat van onbewuste bewegings
en refleksaksies nie. Na my mening het die verhoorhof
tereg die appellante se relaas van haar gemoedstoestand
ten tyde-van die skietery verwerp en haar aan moord

skuldig bevind.

Appellante se advokaat het ook betoog dat

hierdie hof behoort in te meng met die vonnis wat die
verhoorregter opgelê het en die vonnis in sy geheei
moet opskort. Dit is aangevoer dat die geleerde reg-
ter een belangrike aspek nie behoorlik oorweeg het nie,
nl wat van die vertraagde kind sou word as appellante
tronk Loe moet gaan. Ek kan nie met hierdie kritiek
saamstem nie. In sy uitspraak t o v vonnis het hy ge-

sê:

"U was 'n eggenote an moeder vir meer as 14 of 15 jaar. 'n Eensame, middelklas vroa. Ek aanvaar dat u nie 'n misdadiger is soos ons aldag hier in die beskuldigdebank sien nie. U is nie 'n tipiese krimineel nie. Ek neem die feit dat u ook die moeder van 'n
tienderjarige kind is en dat hy 'n spesiale

18

klas bywoon, in aanmerking. Ek neem ook dien feit in ag dat u daardie aand tot 'n mate
onder die invloed van sterk drank was en dat die oorledene ook ondar die invloed was en dat hy u oor 'n lang tydperk mishandel het.
Inderdaad neem ek alles wat mnr Slabbert in u guns gesê het in aanmerking. Mnr Slabbert het gevra vir 'n opgeskorte vonnis of vir 'n vonnis gekoppel met 'n boete. Volgens my mening is 'n boete alleen of gekoppel nie 'n
gepaste vonnis nie. Dit geld ook vir periodieke gevangenisstraf. Dit is naweektronkstraf. Verder, 'n vonnis wat geheel opgeskort is, is buite die kwessie. My pligsgevoel maak so 'n vonnis onmoontlik. Ek aanvaar dat ons hier met 'n uiters tragiese geval te doen het en ek is dus bereid om 'n
deel van die vonnis, die grootste deel, op te skort, maar u behoort tronkstraf selfs vir
'n beperkte termyn uit te dien. Ek is bereid, met die oog op u ouderdom en alles wat in u guns tel, om 'n groot mate van genade te betoon en die ligste vonnis wat in die omstandighede moontlik is, op te lê."

Die regter het dus klaarblyklik die feite in verband
met Johan, saam met appeliante se ander persoonlike
omstandighede, in aanmerking geneem maar het besluit

dat die erns van die misdaad 'n swaarder vonnis as
gevangenisstraf, in sy geheel opgeskort, verg.

19
Dit is ook aangevoer dat die verhoorregter nie genoegsame gewig aan die "langdurige aanrandings" en vernederings wat appellante moes verduur,geheg het nie. Hierdie feite het natuurlik bygedra tot die be-vinding dat versagtende omstandighede aanwesig was; en ek is nie oortuig dat die verhoorregter hulle onder-skat het, of enigsins in hierdie verband misgetas het by oplegging van vonnis nie. Die appèl teen vonnis kan, na my mening, nie gehandhaaf word nie.

Die appèl word afgewys.

M M CORBETT

HOEXTER AR) STEM SAAM E M GROSSKOPF AR)

---