---

IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID-AFRIKA (APPèLAFDELING)

In die saak tussen:
NELSON MTESHANE Appellant
EN
DIE STAAT Respondent
Coram: E.M. GROSSKOPF, STEYN et EKSTEEN, ARR. Verhoor: 24 Augustus 1990 Gelewer: 6 September 1990
UITSPRAAK EKSTEEN, AR. :
Die appellant in hierdie saak was op 2 Februarie 1988 voor die landdros van Nelspruit op twee aanklagtes van strafbare manslag aangekla. Albei die aánklagtes spruit uit 'n motor-botsing wat op 28 Junie 1987 plaasgevind het, en waarin die twee persone in die aanklagtes genoem dood is. Dit is in die aanklagtes beweer dat die appellant die bestuurder was van 'n motor-voertuig KB 1677 toe dit in botsing was met 'n ander motor-voertuig JVL 489 T.

Die appellant het skuldig gepleit op albei

aanklagtes. Hy is by sy verhoor verteenwoordig deur 'n prokureur, Mnr. M.Z. Nyawo, wat namens hom 'n verklaring

.... / 2

2

ingevolge die bepalings van Art. 112(b) van Wet 51 van 1977 ingehandig het. Die tersaaklike dele van hierdie verklaring lui soos volg:

"Aanklag 1: Ek pleit skuldig op hierdie aanklag teen my. Ek erken dat op 28 Junie 1987 en te Louis' Creek, in die streekafdeling van Noord-Transvaal ek wederregtelik vir Marika Botha ge-dood het terwyl ek die bestuurder was van motor-voertuig KB 1677 en genoemde voertuig toe in botsing met oorledene se voertuig was. Ek erken ook dat ek nalatig was deur voertuie verby te gaan teen aankomende verkeer waarna my voertuig met 'n aankomende motor met registrasienommer JVL 489 T gebots het, aangesien ek nie 'n behoor-like uitsig gehou het nie.
Ten opsigte van aanklag 2: Ek pleit skuldig op
hierdie aanklag teen my. Ek erken dat op 28
Junie 1987 en te Louis' Creek in die streekafde- ling van Noord-Transvaal, ek wederregtelik vir
Wessel Mathlaba gedood het terwyl ek die bestuur-
der was van motorvoertuig KB 1677 en genoemde
voertuig toe in 'n botsing was met 'n voertuig met registrasienommer JVL 489 T was en die oorledene 'n passasier in my voertuig was.
..../ 3

3

Derdens, ek erken dat ek nalatig was deur motor-voertuie verby te gaan teen aankomende verkeer waarna my voertuig met 'n aankomende motor met registrasienommer JVL 489 T gebots het aangesien ek nie 'n behoorlike uitsig gehou het nie."

Die appellant het die inhoud van die verkla-ring bevestig, en hy is gevolglik skuldig bevind op albei aanklagtes.

Voor die oplegging van vonnis het Mnr. Nyawo

namens die appellant en in antwoord op navrae deur die

landdros die volgende verdere inligting verstrek, nl.
dat die botsing in die nag plaasgevind het; dit nie
by 'n sperstreep gebeur het nie; en dat dit op 'n reguit

stuk pad gebeur het. Die landdros het hierop die

appellant tot 3 jaar gevangenisstraf, waarvan 18 maande

voorwaardelik opgeskort was, gevonnis.

...../ 4

4
Die appellant het hierna in hoër beroep ge-gaan na die Transvaalse Provinsiale Afdeling. Sy appèl is op 23 Mei 1988 in daardie Hof aangehoor en van die hand gewys.
Niks verder het in die aangeleentheid gebeur voór 18 Augustus 1988 nie toe 'n aansoek vir verlof om na hierdie Hof te appelleer, en 'n aahsoek om kondonasie vir die laat aantekening van eersgenoemde aansoek, ge-liasseer is. Die redes vir appellant se versuim om be-tyds sy aansoek om verlof om te appelleer te bring, word in sy ondersteunende beëdigde verklaring soos volg uiteengesit:

"3

Die prokureur wat my appèl hanteer het, was mnr.

..../ 5

5
Moses Nyawo van die firma Moses Nyawo te Evander. Mnr. Nyawo het ook sommige van die regsaspekte van my besighede hanteer. My besighede is die vol-gende: 'n motorhawe by name Nels Garage geleë te Mooiplaas; 'n droogskoonmakery by name Eerste Hoek ook geleë te Mooiplaas en 'n boukontrakteurs-onderneming by name Nels Construction te Ka-Ngwane. Ongêveer gedurende die tydperk wat die appèl aangehoor sou word het ek besluit om nie meer van die dienste van mnr. Nyawo gebruik te maak nie, as gevolg hiervan het ek direkte kontak met mnr. Nyawo verloor.

4

Ek het mnr. Nyawo op verskeie geleenthede probeer
kontak om vas te stel wat die uitslag van die appel
was. Ek het boodskappe by sy kantore gelaat en
navraag gedoen oor die uitslag van die appël.

Op 10 Augustus 1988 het ek mnr. Nyawo by sy huis

geskakel. Hy het my toe meegedeel dat die appel

van die hand gewys is.

Ek het daarna regsadvies ingewin en ek is geadvi- seer dat daar aansoek gedoen kan word om verlof

....../ 6

6

om teen die bekragtiging van die vonnis wat my op-gelê is te appelleer. Ek is ook geadvisser dat die tyd waarbinne aansoek om verlof tot appèl ge-doen moes word reeds verstryk het.

6

Ek wil met respek aanvoer dat die rede waarom ek buite tyd die aansoek om verlof tot appèl wil bring, nie te wyte is aan my nalatigheid nie, maar die gevolg is van omstandighede buite my beheer."

Hierdie aansoek het op 20 Oktober 1988 voor

die twee Regters wat sy appèl aangehoor het gekom, en
hulle het sy aansoek om kondonasie afgewys. Die appel-

lant kom nou op appèl na hierdie Hof teen laasgenoemde
bevel. Ingevolge die beslissings in S. v. Tsedi 1984

(1) SA 565 (A) en S. v. Absalom 1989 (3) SA 154 (A) het
die appellant die reg om, sonder die verlof van enige

Hof, na hierdie Hof te appelleer teen die afwysing van

..../7

7

sy aansoek om kondonasie.
Om in sy aansoek in die Hof a quo te geslaag het, moes die appellant aangetoon het dat hy grondige redes vir sy versuim om betyds sy aansoek om verlof om te appelleer te bring gehad het, en dat daar redelike vooruitsigte van sukses by die appel is. Die Hof a quo het op albei hierdie gronde teen die appellant beslis, en, na my mening, was hulle ten volle geregverdig om tot so 'n beslissing te kom.

'n Aansoek om kondonasie is nie 'n blote forma-

liteit nie. (Meintjies v. H.D. Combrinck (Edms.) Bpk.

1961 (1) SA 262 (A) op 264 A.) Dit word van 'n appli-
kant verwag om voldoende inligting voor die Hof te plaas

teneinde die Hof in staat te stel om te besluit of die

..../8
8
versuim gekondoneer kan word. In die onderhawige geval
gaan die aansoek mank aan verskeie ooglopende tekort-
kominge. Soos reeds daarop gewys is die appellant se
appèl voor die Hof a quo op 23 Mei 1988 afgewys. In
sy aansoek voer hy aan dat hy eers op 10 Augustus 1988
hiervan bewus geword het. Sy verduideliking vir sy
onkunde in die verband word ietwat enigmaties soos volg
in sy versoekskrif weergegee nl.

"Ongeveer gedurende die tydperk wat die appèl aangehoor sou word het ek besluit om nie meer van die dienste van Mnr. Nyawo gebruik te maak nie, as gevolg hiervan het ek direkte kontak met Mnr. Nyawo verloor."

Daar word nie gesê of die verbreking van sy

verhouding met Mnr. Nyawo voor of na die aanhoor van
die appèl geskied het nie, of wat presies bedoel word

...../ 9

9

met die bewering dat hy "direkte" kontak met Mnr. Nyawo
verloor het. Hy kon blykbaar nog steeds vir Mnr. Nyawo
gebel het of sy kantoor besoek het. Hy beweer dat hy

"op verskeie geleenthede" probeer het om Mnr. Nyawo te
kontak, maar hy gee geen verduideliking van wanneer of
by hoeveel geleenthede hy hierdie pogings aangewend het
nie, of waarom hulle onsuksesvol was. Uiteindelik,
beweer hy, dat hy Mnr. Nyawo op 10 Augustus by sy huis
geskakel het en die uitslag van die appèl verneem het.
Weereens is daar geen verduideliking van waarom hy nie
vroeër vir Mnr. Nyawo by sy huis probeer skakel het nie.
Gesien die ernstige gevolge wat op die appellant gewag
het by die afwysing van sy appèl is dit verbasend dat
hy nie meer dringend navraag sou gedoen het nie.

..../ 10

10

Geen voldoende verduideliking vir hierdie versuim word
verstrek nie. Dit is ook insiggewend dat geen stawende
of verduidelikende verklaring deur Mnr. Nyawo self by
die versoekskrif geheg is nie, soos verwag kon word.
Die Hof a quo wys tereg daarop dat die appellant 'n
gesofistikeerde besigheidsman blyk te wees. As daar
dus grondige redes vir sy versuim was sou 'n mens 'n
breedvoeriger uiteensetting daarvan verwag het.

Wat die tweede oorweging by 'n aansoek om

kondonasie betref, nl. of daar redelike vooruitsigte
van sukses op appèl is, meen ek ook dat die Hof a quo
se bevinding dat sulke vooruitsigte ontbreek, gereg-
verdig was. Die appellant se optrede om "voertuie",
dws. meer as een voertuig, in die nag verby te steek

.... /11

¹¹

op 'n reguit stuk pad waar hy die ligte van die aankomende kar moes gesien het, kom vir my op growwe nalatigheid, indien nie roekeloosheid nie, neer. Dit was 'n mees ge-vaarlike optrede wat uitgeloop het op die botsing met die aankomende kar en die dood van twee persone. In hierdie omstandighede kan dit, ondanks die feit dat die appellant geen vorige veroordelings het nie, kwalik gesê word dat die opgelegde vonnis so buitensporig was dat hierdie Hof geroepe sou wees om daarmee in te meng.

Bygevolg word die appèl van die hand gewys.

J.P.G. EKSTEEN, AR.

E.M. GROSSKOPF, AR )

stem saam STEYN, AR )

---